درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

مکاسب محرمه/الکذب/ بررسی وجوه کبیره بودن کذب خاص/روایات 1403/02/08

از جمله روایاتی که به آن استدلال شده به اینکه کذب مطلقا از کبائر است:

3- عَنِ اَلْحَسَنِ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنِ اِبْنِ مُسْكَانَ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ قَالَ: إِنَّ اَللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِّ أَقْفَالاً وَ جَعَلَ مَفَاتِيحَ تِلْكَ اَلْأَقْفَالِ اَلشَّرَابَ وَ أَشَرُّ مِنَ اَلشَّرَابِ اَلْكَذِبُ . [1]

امام باقر عليه السلام : خداوند عزّ و جلّ براى بدى قفلهايى نهاده و كليد همه اين قفلها را شراب قرار داده است ، و دروغ بدتر از شراب است .

بررسی دلالی: می توان برداشت کرد که کذب از کبائر است. بخاطر اینکه شراب از کبائر است.

صاحب مصباح الفقاهه دو اشکال به روایت وارد کرده است: 1- اشکال سندی 2- اشکال دلالی: مخالف با ضرورت است، زیرا هیچ فقیهی و متفقهی ملتزم نیستند به اینکه تمام افراد کذب از شرب خمر بدتر باشند.

جواب اشکال: وقتی مثلا گفته می شود التمر خیر من الزبیب، حالا اگر یک خرما پوسیده بدتر از زبیب بود در اینجا میگوییم منظور جنس آن است. جنس خرما از زبیب بهتر است. در مثال کذب و شراب هم جنس کذب بدتر از شراب است نه تک تک افراد آن.

نظر استاد: این روایت را به جهت دلالت می توان قبول کرد. منتهی اینجا این آیا برایش اطلاق درست می شود؟ اطلاقش جای تامل دارد. امام در صدد بیان این است که کدام یک بدتر از دیگری است.

جنس کذب بدتر از خوردن شراب است. این جنس کذب هم شامل کذب بر خدا و رسول و سایر کذب هاست. نتیجه: کذب مطلقا از کبائر است.

آیا قبح کذب را ذاتی می دانید یا اقتضایی یا بالوجوه و الاعتبار؟

نظر استاد: شاید بتوان گفت قبح کذب اقتضایی است. چون اگر ذاتی بود باید هرکجا کذب بود قبحش هم می بود. در صورتی که اینطور نیست. چه بسا مواردی باشد که کذب واجب هم باشد.

قبح کذب اقتضایی است یعنی کذب لو خلی و طبعه اقتضای قبح را دارد.

ادامه بحث در جلسه آینده