درس خارج فقه استاد سید مهدی نقیبی

موضوع: الکذب/ ادله ی حرمت کذب/بررسی آیات دال بر حرمت

صاحب الفقاهه سخنی تحت عنوان التحقیق، در مورد مسئله کذب دارند.

ایشان می فرماید: ما دلیلی نداریم بر اینکه کذب، مطلقا از کبائر باشد. در واقع سخن ایشان این است که کذب علی الله، و علی الرسول، و کذب بر اوصیا و نبی مکرم اسلام از کبائر است. اما دروغ های غیر این ها از کبائر نیست.

    1. روایت ابی خدیجه:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَبِي خَدِيجَةَ سَالِمِ بْنِ مُكْرَمٍ اَلْجَمَّالِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ: اَلْكَذِبُ عَلَى اَللَّهِ وَ عَلَى رَسُولِهِ وَ عَلَى اَلْأَوْصِيَاءِ عَلَيْهِمُ اَلسَّلاَمُ مِنَ اَلْكَبَائِرِ.[1]

امام صادق عليه السّلام فرمود: دروغ بستن به خدا و رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)و امامان معصوم عليهم السّلام از گناهان كبيره است.

استدلال: روایت در مقام حصر و تحدید هست. در نتیجه کذب های دیگر جزو کبائر نیستند.

آنچه عرض می شود این است: اینکه می فرمایید روایت ابی خدیجه در مقام تحدید است، این تحدید را از کجا می فهمید؟

گاهی در مقام شمارش است. بله در اینجا می توان تحدید را فهمید. اما اینجا کلام طوری است که اثبات شی نفی ما عدا نمی کند.

نکته حمل مطلق بر مقید آن است که مراد متکلم یک چیز بیشتر نیست. مرادش را در قالب دو کلام گفت. ابتدا گفت: اکرم رجلا، سپس گفت اکرم رجلا عادلا. مراد متکلم یک چیز است و آن این است که رجل عالم را اکرام کن.

اگر در روایت از کبائر سوال می شد، بله در اینجا از روایت تحدید فهمیده می شد. اما در اینجا منافاتی ندارد که کذب های دیگر هم از کبائر باشد.

البته صاحب کفایه اشکالی به این روایت وارد می کنند و آن اینکه این روایت ضعیف است.

    2. روایت دیگر:

قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : مَنْ قَالَ عَلَيَّ مَا لَمْ أَقُلْ فَلْيَتَبَوَّأْ مَقْعَدَهُ مِنَ اَلنَّارِ.[2]

رسول خدا(صلّى اللّه عليه و آله)فرمود:هر كه نسبت دهد به من چيزى را كه نگفته‌ام جايگاهش پر از آتش خواهد شد.

استدلال: وعده عذاب داده شده در نتیجه از کبائر است.

این کذب بر رسول که تصریح به آن شد یک ملازمه ای درست می کند. اگر کذب بر رسول از کبائر شمرده شد کما اینکه ظاهر روایت همین است، کذب بر خدا و اوصیا هم از کبائر اند. چون که این دو ملازم با کذب علی الرسول اند.

از این روایت حصر فهمیده می شود؟

جواب استاد: نه فهمیده نمیشود. بلکه مکمل روایت دیگر است. منتهی از این روایت، تاکید فهمیده می شود. کبائر هم دارای مراتب اند.

الا اینکه این روایت مرسله است ولی تاکید بر مطلب ماست که کذب خاص از کبائر است.