درس خارج فقه استاد سید کاظم مصطفوی

موضوع: كتاب الصلاة/شرائط لباس المصلي /وجوب ستر

اسعد الله ایامکم؛ سال روز ولادت حضرت زینب و روز پرستار را تبرک می‌گویم.

مسأله اول در باب ساتر گفته شد که وجوب ستر یک امر مجمع علیه؛ بلکه یک ضرورت فقهی است. این مطلب را به عنوان مستند از کتاب معتبر، ج2، ص99 یادآور شدم که محقق حلی می‌فرماید: ستر واجب است و شرط صحت صلاة می‌باشد: «و ستر العورة واجب و شرط في صحة الصلاة، أما الوجوب فعليه علماء الإسلام و أما كونها شرطا فعليه علماؤنا»[1]

بعد از فرمایش ایشان بیانی از شهید یادآوری می‌گردد که شهید در کتاب ذکری، ج3، اول کتاب ص 5 در باره‌ی ساتر و وجوب ستر، دو مرحله بحث دارد: یکی وجوب ساتر علی الاطلاق در نماز و غیر آن که در این رابطه به آیه قرآن تمسک می‌کند که فرموده: ﴿يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْءَاتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ﴾[2] ؛ ﴿يَا بَنِي آدَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٍ ﴾[3] . مفسرین اتفاق دارند که منظور از اخذ زینت، لباس و پوشش در هنگام نماز و طواف است که دلالت بر وجوب ستر دارد. در آیه‌ی اول می‌فرماید بنی آدم برای شما فرستادیم لباس را که سوئت خود را بپوشانید، سوئت بر عورت صدق می‌کند و جاهایی است که انکشافش سوء دارد.

شیخ طوسی در تفسیر تبیان، ج3، ص378 در تفسیر این آیه می‌فرماید: خطاب برای همه‌ی مکلفین است که باید از لباس استفاده کند و مستور العورة باشد. اگر به خاطر داشته باشید گفتیم که در باره‌ی اثبات وجوب ستر می‌توان به ادله اربعه تمسک کرد که کتاب گفته شد. دلیل دوم اجماع است که در بیان محقق بیان شد و شهید هم در ذکری فرموده ستر واجب است اجماعا.

صاحب جواهر در کتاب جواهر می‌فرماید: «للإجماع بقسميه منا ومن أكثر العامة على اشتراط الصحة معه»[4] هر دو قسم اجماع در باره‌ی وجوب ستر محصل و محقق است.

اماده در باره‌ی سنت، شهید در همان منبع بالا روایاتی را ارائه می‌دهند در جهت اثبات وجوب ستر برای همه‌ی مکلفین که به دو مورد اشاره می‌شود:

روایت اول از حضرت رسول اکرم (ص) است که فرموده: «لعن الله المنظور و المنظور الیه)[5] خداوند لعنت کند ناظری را که به عورت مؤمن نظر می‌کند و لعنت کسی را که ستر نگرفته است و در معرض ناظر خود را قرار داده است. این حدیث در کتاب تحف العقول، ص11 نیز آمده است. کتاب تحف العقول از کتب معتبره‌ بین اتباع آل البیت (ع) است. لعن در این حدیث ظهور و ملازمه با حرمت دارد. فردی که مکروهی را نجام دهد، ملعون شرعی نیست.

حدیث دوم از امام سجاد (ع) از جدش رسول خدا (ص) است که فرمود: «عورة المؤمن على المؤمن حرام»[6] این حدیث دلالتش بر وجوب ستر عورت در غیر صلاة هم کامل است. منبع این حدیث می‌تواند کتاب ذکری باشد و در کتاب کافی، ج6، ص497 نیز آمده است.

تا به حال گفته شد که وجوب ستر بر اساس ادله اربعه است. سه دلیل گفته شد؛ اما دلیل سوم نصوص است از جمله سیدنا الاستاد در شرح عروه، ج12، ص90 می‌فرماید: عمده برای اثبات مطلوب نصوص است. نصوص را به طور کل می‌توانیم به سه تا روایت خلاصه کنیم:

وسائل، باب 21 از ابواب لباس مصلی،

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ رَزِينٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ فِي حَدِيثٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ ع الرَّجُلُ يُصَلِّي فِي قَمِيصٍ وَاحِدٍ- فَقَالَ إِذَا كَانَ كَثِيفاً فَلَا بَأْسَ بِهِ- وَ الْمَرْأَةُ تُصَلِّي فِي الدِّرْعِ- وَ الْمِقْنَعَةِ إِذَا كَانَ الدِّرْعُ كَثِيفاً يَعْنِي إِذَا كَانَ سَتِيراً.[7]

عدة من اصحابنا در سند شیخ کلینی اعتبار دارد. مورد دیگر ابتدای سند او محمد بن یحیی است که منظور عطار قمی است و از اجلاء می‌باشد و شیخ شیخ کلینی است و منظور احمد بن محمد، احمد بن محمد بن عیسی اشعری قمی است. این دو نفر در سند کافی زیاد تکرار شده و به طور کامل ذکر نمی‌شود.

در این روایت امام (ع) فرموده اگر پیراهن ضخیم باشد، نماز در آن درست است و لازم نست که زیر آن ستر دیگری داشته باشد. پس این روایت بر وجوب ستر دلالت دارد.

باب 50 از ابواب لباس مصلی:

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ الْعَمْرَكِيِّ الْبُوفَكِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ جَعْفَرٍ عَنْ أَخِيهِ مُوسَى ع قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ قُطِعَ عَلَيْهِ- أَوْ غَرِقَ مَتَاعُهُ فَبَقِيَ عُرْيَاناً- وَ حَضَرَتِ الصَّلَاةُ كَيْفَ يُصَلِّي- قَالَ إِنْ أَصَابَ حَشِيشاً يَسْتُرُ بِهِ عَوْرَتَهُ- أَتَمَّ صَلَاتَهُ بِالرُّكُوعِ وَ السُّجُودِ- وَ إِنْ لَمْ يُصِبْ شَيْئاً يَسْتُرُ بِهِ عَوْرَتَهُ أَوْمَأَ وَ هُوَ قَائِمٌ.[8]

اسناد شیخ به عمرکی همیشه درست است.

از این روایت که با سند درست آمده است استفاده می‌شود که ستر عورت در صلاة واجب است و اگر ستر نداشته باید نماز را با اشاره بخواند.

در ارتباط با مقام حضرت زینب باید این نکته را یادآور شد که قرآن می‌فرماید: ﴿يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْءَاتِكُمْ وَرِيشًا وَلِبَاسُ التَّقْوَىَ ذَلِكَ خَيْرٌ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللّهِ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ﴾[9] لباس تقوا چیست؟ لباس تقوا: انسان دارای ظاهر و باطن است، ظاهرش لباسی می‌طلبد و باطنش هم لباسی می‌طلبد و آن تقوا است. لباس باطن در اثر تقوا نورانیت باطن است و باطن آدم نور دارد. نورانیت باطن درک می‌شود و توصیف نمی‌شود. دنیا در دید انسان با تقوا کوچک است و باد حوادث او را تکان نمی‌دهد. یک لذت و عشقی و یک حالی نسبت به عبادت برایش به وجود می‌آید در صورتی که تقوا داشته باشد. از نماز شب آن لذتی که می‌برد، «یدرک و لا یوصف» وصفی نشدنی است و باید درک شود. آقای قاضی استاد علامه طباطبائی اولین توصیه‌ی که به شاگردش داشت این بود که فرمود: بدان که بدون نماز شب کسی صعود نمی‌کند. حضرت زینب پیامی دارد و آن این است که نماز شب را در هیچ شرایطی ترک نکیند و در احوال او آمده که در خرابه‌ی شام نماز شب را نشسته خواند.

اشرقت کالشمس بین المشرقین اسمه زینب و اخت الحسنین

و ابوها الشمس و الام القمر و هی الکوکب بنت القمرین

ما رأت الّا الجمیل و الجمال و هی الوعی لاحدی الحسنین

لحسین حرم و لعباس حرم حرم زینب بین الحرمین