درس خارج اصول استاد محمد مروارید

موضوع: مفهوم غایت

در ابتدای جلسه خلاصه‌ای از جلسات گذشته مطرح شد.

قول ششم در ارتباط با دخول غایت در مغیا عبارت است از نظریه مرحوم نایینی که تفصیل بین «الی» و «حتی» باشد؛ اگر غایت با «حتی» فهمانده شود، غایت داخل در مغیا خواهد بود و اگر با «الی» فهمانده شود، غایت خارج از مغیا خواهد بود.

اشکال: چند قسم «حتی» داریم، عاطفه و جاره[1] ، عاطفه باعث دخول مابعد در حکم ماقبل خواهد بود مانند «مات الناس حتی الانبیاء» اما جاره در همان حکم «الی» است چند معنا دارد.

جمله‌ای که مرکب از مستثنی و مستثنی منه باشد که از آن تعبیر به جمله‌ی استثنائیه می‌شود.

جمله استثنائیه چه اخباریه باشد و چه انشائیه و چه ایجابیه باشد و چه سلبیه داخل در محل بحث خواهد بود.

خبریه موجبه: ان الانسان لفی خسر الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات.

خبریه سالبه: فما آمن لموسی الا ذریة من قومه.

انشائیه موجبه: اکرم العلماء الا الفساق منهم.

انشائیه سالبه: لا تعاد الصلاة الا من خمس.

آخوند:

لا شبهة في دلالة الاستثناء على اختصاص الحكم سلبا أو إيجابا بالمستثنى منه و لا يعم المستثنى و لذلك يكون الاستثناء من النفي إثباتا و من الإثبات نفيا و ذلك للانسباق عند الإطلاق قطعا.[2]

تعبیر به استثنا شده است زیرا الا گاهی به معنای «غیر» است مانند لو کان فیهما آلهة الا الله؛ العلماء الا زید اکرمهم.