درس خارج اصول استاد محمد مروارید

مرحوم نایینی معقتقدند که در تمامی شروط توصلی‌اند، حتی شروطی که مرحوم آخوند آن‌ها را عبادی می‌داند از نظر نایینی توصلی‌اند، ایشان برای اثبات این نظر یک دلیل و یک شاهد اقامه کرده‌اند؛ دلیل از همان کلام روز گذشته نیز برداشت می‌شد.

دلیل: مرحوم نایینی فرمودند آن‌چه شرط است معنای اسم مصدری است و نه معنای مصدری، معنای مصدری محصل شرط بوده و نه خود شرط، در آیه‌ی وضو امر به توضو می‌کند اما در انتها می‌فرماید «ولکن یرید لیطهرکم» پس شرط اصلی طهارت است و غسل و وضو و تیمم محصل آن هستند.

منه ظهر بطلان تقسيم الشرط إلى تعبدي كالطهارات الثلاث و غير تعبدي كالتستر و نحوه لأن شرط الصلاة انما هي الطهارة المراد بها معنى اسم المصدر المقارنة معها زمانا و اما الأفعال الخاصة من الوضوء و التيمم و الغسل فهي بنفسها ليست شرطا للصلاة و انما هي محصلة لما هو شرطها فما هو عبادة أعني بها نفس الأفعال ليس شرطا للصلاة و ما هو شرط لها أعني به نفس الطهارة فهو ليس بعبادة بل حاله حال بقية الشرائط في عدم اعتبار قصد القربة فيها و لذلك يحكم بصحة صلاة من صلى غافلا عن الطهارة فانكشف كونها مقترنة بها فتلخص ان حال الشرائط حال بقية الأوصاف في ان النهي عنها لا يوجب فساد المشروط أو المتصف بها ما لم يكن النهي عنها نهيا عن نفس المشروط أو المتصف بها و اما فيما إذا كان كذلك فلا إشكال في فساد العبادة كما عرفت.[1]

شاهد: اگر قرار بود آن معنای اسم مصدری تعبدی باشد، در تعبدیت یک اساس و یک متفرع بر اساس داریم، به عبارت دیگر دو رکن داریم: اولا نیت کند و لو اجمالا یعنی غافل نباشد ثانیا نیت قربی داشته باشد، حال آن‌که در مانحن‌فیه، رکن اول لازم نیست و شرایط نماز نیازمند به توجه نبوده و اگر غفلتا هم صادر شوند کافی است، بنابراین تمام شرائط نماز توصلی هستند.

هر دو مطلب مرحوم نایینی دارای اشکال است، البته شاهد ایشان تمام است.

در مطلب اول، ایشان متعلق نهی را معنای مصدری دانسته و مشروط را معنای اسم مصدری شمردند.

مرحوم نایینی با این سخن در صددند که قسمتی از کلام آخوند را توجیه نموده و قسمتی دیگر را رد نمایند؛ آخوند فرمود که شرط توصلی با تعلق نهی فاسد نخواهد بود مرحوم نایینی می‌قرمایند چون نهی به مصدر خورده و نه اسم مصدر پس تعلق نهی رخ نداده تا فاسد باشد.

در همین مطلب اول، فساد شروط تعبدی را که آخوند قائل به آن است را رد می‌کنند با همان تفاوت در منهی‌عنه (مصدر) و شرط (اسم مصدر).

استاد: هر دو قسمت کلام مرحوم نایینی خدشه دارد که سیاتی.