درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: سیره عقلاییه/خاتمه /تعارض وتبدل واضمحلال سیره

بحث ما رسید به بخش خاتمه ومقداری از آن را گفتیم به این صورت که آیا تعارض دو عقلاییه امکان دارد یانه؟گفتیم تعارض دو سیره ی عام امکان نداره چون اگر سیره ای عام باشد مجالی برای سیره ی دیگر نمی ماند.اما دوسیره ی عقلاییه خاص امکان تعارض دارند البته گفتیم گاهی بین دوسیره خاص اصلا تنافی وجود نداردوگاهی نیز تنافی وجود دارد و وقتی تنافی وجود داشته باشد حال یا هر دو سیره حجت اندچون تعارض باید بین حجتین باشد ویا یکی از این سیره ها حجت نیست چون دلیل امضا شامل آن نشده،وقتی هر دوحجت باشند تعارض وجود دارد ولامحاله دلیل امضا شامل هردو نمی شود وشامل یکی از آنها می شود.

معنای تبدل سیره‌های عقلایی:

مراد از تبدل سیره، تغییر یک سیره به سیره دیگر به این صورت که در یک زمان، سیره بر امری بوده و درزمانی دیگر تغییر کرده به امر دیگری درحالیکه منافاتی بین آنها نیست (چون اگر منافات بین دو سیره باشد، داخل در بحث تعارض سیره‌ها می‌شود) مثل اینکه در یک زمانی با اسب و شتر سفر می‌کردند و امروزه بوسیله اتومبیل، قطار و... .

در مبحث تبدل سیره جهاتی از بحث وجود دارد که به آنها اشاره می‌شود:

جهت اول: آیا دلیل امضاء سیره فقط برای همان زمان است یا نسبت به عصرهای بعد هم حجیت دارد که این بحث بستگی به شمول دلیل امضاء داشته و در فصل ششم مطرح شد.

جهت دوم: آیا دلیل امضاء، شامل سیره‌های مستحدثه نیز می‌شود یا خیر؟

سوم: اگر دلیل امضاء، هم شامل سیره مستحدثه و هم شامل سیره سابقه شود و مفاد این دو سیره مختلف باشد (یعنی بین آنها تنافی نباشد) این دو سیره مختلف باشند و بین آنها تنافی نباشد به مقتضای شمول دلیل امضاء به هر دو عمل خواهد شد.

إضمحلال سیره:

مراد از إضمحلال این است که اگر سیره عقلاییه بر امری شکل بگیرد و بعد از مدتی کم رنگ شده و از بین برود، بدون اینکه سیره‌ای بر خلافش منعقد شود:

الف) گاهی از بین رفتن سیره بخاطر از بین رفتن موضوع آن می‌باشد مانند سیره بر زدن عبد و إماء که الآن موضوع آن (عبد و إماء) وجود ندارد، در نتیجه بحث از اعتبار و حجیت چنین سیره‌ای اثر ندارد.

ب) گاهی موضوع سیره موجود است ولی سیره عقلاییه از بین رفته، مانند زدن دانش آموزان برای تأدیب، که الآن سیره و عرف بر آن نیست در نتیجه با انتفاء سیره عقلاییه، اثری بر آن مترتب نخواهد شد.