درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: سیره عقلاییه/فصل پنجم /ادله ی ناهیه از عمل به سیره

بحث ما در فصل پنجم ادله ی ناهیه عمل به سیره بود رسیدیم به دلیل دوم که ادله ی ناهیه از قول به غیر علم بود گفتیم آیات قران نهی می کنند از قول به غیر علم که در این وجه نیز مناقشه کردندوجواب دادند.

وجه دوم: ادله ناهیه از قول به غیر علم

علاوه بر آیات ناهیه از عمل به غیر علم، آیات و روایاتی همچون آیه شریفه ﴿..وأن تقولوا علی اللّه ما لا تعلمون﴾[1] و روایت شریفه «ایاك ... أن تفتی الناس بغیر علم» [2] که از قول به غیر علم نهی می‌کنند یعنی این ادله از سیره‌های عقلاییه که در آنها به غیر علم عمل می‌شود (همانند عمل به امارات ظنیه) نهی می‌کنند و اینکه چنین اماره‌ای مثل خبر ثقه نزد شارع اعتباری ندارد. درنتیجه فتوای مجتهد مثلاً به حرمت عصیر عنبی به جهت خبر ثقه دال بر آن، مصداق قول به غیر علم می‌شود و لذا مردود بوده و اعتباری ندارد.

مناقشه:

مفاد این ادله، حرمت قول و افتاء به غیر علم است. مثلاً اگر شک بشود که خبر ثقه حجت است یا نه نمی‌توان مفاد آن را به شارع مقدس اسناد داد ولی این ادله، نهی از عمل کردن به سیره عقلاییه نمی‌کند چون سیره، بر عمل به خبر ثقه و حجیت آن است و حجیت خبر ثقه به معنای منجزّیت و معذرّیت است و عمل به خبر ثقه مصداق قول و افتاء به غیر علم نمی‌باشد.

بنابراین عمل کردن به خبر ثقه و معتبر دانستن آن یک امر است و اسناد به شارع و إخبار از واقع بر طبق خبر ثقه امر دیگر است و نهی از امر دوم مستلزم نهی از امر اول نیست. مضافاً بر اینکه نهی اطلاقی کفایت از ردع و نهی از سیره مستحکمه و راسخه عمل به خبر ثقه نمی‌کند.