درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: سیره عقلاییه/فصل پنجم /ادله نافیه حجیت سیره

درفصل پنجم که نسبتا فصل کوتاهی است درمورد ادله ی نافیه حجیت سیره است که گفتیم سیره در صورتی حجت است که رادعی ونافی از جانب شارع نباشد.ودر این فصل بعد از فراغ از وجود مقتضی برای حجیت سیره‌های عقلاییه فی حد نفسه، باید از ادله کلی و عامه‌ای که از عمل به سیره‌های عقلاییه ردع و منع می‌کند جواب داده شود.

وجه اول: ادله ناهیه از عمل به غیر علم

ادله عامه ناهیه از عمل به غیر علم از سیره‌های عقلاییه‌ای که مبتنی بر عمل به امور غیر علمی همانند خبر ثقه، نهی و ردع می‌کند دو تقریب برای آن بیان شده است:

تقریب اول: ردع شارع از عمل به سیره‌های عقلاییه توسط آیات ناهیه از عمل به غیر علم

در آیاتی همانند ﴿و لا تقف ما لیس لك به علم﴾[1] و ﴿و ما لهم به من علم ان یتّبعون إلّا الظن و انّ الظن لا یغني من الحق شیئاً﴾[2] از عمل کردن به امور ظنی و غیر علمی همچون سیره عقلاییه بر عمل به خبر ثقه نهی و ردع شده است در نتیجه این ادله ی عامه مانع حجیت و اعتبار سیره‌های عقلاییه می‌باشند.

مناقشه اول: نهی از عمل به غیر علم در آیات مذکوره اختصاص به اصول عقاید دارد و شامل فروعات و احکام شرعیه نمی‌شود به قرائنی همچون سیاق آیات (که در رابطه با اصول اعتقادی می‌باشد) و تعلیل در آیه مبارکه (چون در آیه آمده ظن، ما را به واقع نمی‌رساند چون پر واضح است که در اعتقادات مطلوب رسیدن به واقع و حق است ولی در احکام شرعیه مطلوب تحصیل حجت و مؤمّن از عقاب و نفریغ ذمّه می‌باشد و رسیدن به واقع هدف نیست.)

جواب: از این اشکال می‌توان جواب داد که بعد از اختصاص یا انصراف آیات به اصول عقاید، دیگر این آیات نمی‌تواند قرینه بر عدم انعقاد ظهور حالی باشد. بنابراین ظهور حالی بر رضایت نسبت به سیره عقلاییه تمام خواهد بود