درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: فصل چهارم/سیره عقلاییه /شرایط دلیل رادع

سیره عقلاییه که شارع از آن ردع و منع نماید حجیت و اعتبار نخواهد داشت و لکن در رابطه با دلیل رادع، دو سوال باقی می‌ماند که باید به آنها پاسخ داد:

1) اینکه آیا نص بودن و صراحت داشتن در دلیل رادع شرط است و یا انواع ظهورات کفایت می‌کند؟

2) آیا وجود یک دلیل رادع برای ردع از سیره عقلاییه کافی است یا اینکه دلیل رادع باید متعدد و موکَّد باشد؟

برای پاسخ به این سوالات بحث را در سه مقام پیگیری می‌کنیم:

مقام اول: مانعیت سیره عقلاییه از انعقاد ظهور در دلیل رادع

مقام دوم: مانعیت سیره عقلاییه از حجیت ظهوردلیل رادع

مقام سوم: کفایت صرف وجود دلیل رادع یا اشتراط تعدد و تاکُّد در دلیل رادع

ظهور لفظی تقسیم می‌شود به ظهور منظوقی مطابقی، ظهور مفهومی، ظهور التزامی و ظهور حاصل از دلالت اقتضاء. حال اگر دلیل رادع یکی از این ظهورات را داشته باشد یا با اطلاق خود، مورد سیره عقلاییه را شامل شود، در این صورت گفته شده که ظهورات کفایت برای ردع از سیره عقلاییه نمی‌کند، چون چون اگر دلیل رادع ظهوری باشد، خود سیره عقلاییه قرینه بر عدم انعقاد ظهور در دلیل رادع خواهد شد در نتیجه دلیل رادع باید نص و صریح باشد.

تقریب دلیل: ارتکازات و سیره‌های عقلاییه به منزله قرینه متصله‌ای حساب می‌شوند که می‌توانند جلوی انعقاد ظهور در دلیل رادع و مخالف خود را بگیرند و یا در ظهور آنها تصرف نمایند و دائره ظهور را أوسع یا أضیق نمایند. در نتیجه دیگر دلیل رادع با اسقاط ظهورش صلاحیت برای ردع و منع از سیره عقلاییه مخالف خود را نخواهد داشت.