درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: طرق احرازعدم ردع/ طریق سوم وبحث تطبیقات/ صحت معاطات

بحث ما در طرق احراز عدم ردع از سیره بود گفتیم دوراه است یکی عدم الوصول ودیگری عدم البدیل،حال یک راه سومی که همان برهان نقض غرض است،گفته می آوریم.

امّا تقریب سوم عدم وصول: قبلاً بیان شد که یکی از ادله امضاء سیره عقلاییه برهان نقض غرض بود، این دلیل نسبت به احراز عدم ردع نسبت به سیره مستحدثه نیز کارایی دارد به این تقریب که اگر شارع مقدس علم به تحقق سیره مستحدثه دارد و آن را مخالف با أغراض تشریع می‌داند باید از سیره مستحدثه طوری ردع و نهی کند که به دست نسل‌های آینده برسد و الّا نقض غرض پیش خواهد آمد، پس از عدم وصول ردع و نهی به ضمیمه برهان نقض غرض کشف می‌شود که نسبت به سیره مستحدثه ردع و نهی واقعی صادر نشده است.

گفته شده که طریق دوم احراز عدم ردع (عدم تحقق بدیل) نسبت به سیره‌های مستحدثه پیاده نمی‌شود، چون امکان دارد شارع از این سیره مستحدثه ردع و منع کرده باشد ولی این ردع و منع در طول زمان به عصور متأخره نرسیده و لذا بدیل و جانشین آن سیره محقق نمی‌شود، در نتیجه نمی‌توان از عدم تحقق بدیل، کشف نمود که نسبت به سیره مستحدثه ردعی از جانب شارع نرسیده است.

پس خلاصه این شد که طریق اول از طرق جاری می شود با همه ی تقاریبش درسیره مستحدثه وطریق دوم جاری نمی شود.

از اینجا به بعد بحث در تطبیقات فقهیه را شروع می کنیم یعنی این سیره که تا به حال خواندیم کجا جریان دارد اولین جایی که برای آن می آورند بحث معاطات است.

بیع معاطاتی از زمان تشکیل تمّدن بشری و نیاز آنها به مبادلات، مورد قبول واقع شده و از نظر زمانی مقدّم بر بیع با صیغه می‌باشد و این سیره استمرار داشته است تا زمان ظهور اسلام که صیغه خاصه برای معاملات وضع شد. ولی از بیع معاطاتی ردع و نهی از طرف شارع صورت نگرفت چون اگر ردعی وجود داشت حتماً این تغییر در بازار مسلمین نمایان می‌شد و به ما می رسید پس حال که نرسیده می فهمیم که معاطات افاده ی ملکیت می کند و مورد تایید معصومین بوده است.