درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: تنبیهات/تنبیه اول /تفصیل مرحوم نایینی

مرحوم میرزای نایینی فرموده: در سیره عقلاییه بر معاملات، نیاز به دلیل امضاء خاص و صریح داریم ولی در غیر معاملات همان عدم ردع از سیره برای امضاء و اعتبار سیره عقلاییه کفایت می‌کند. به این تقریب که معاملات چون امور اعتباریه می‌باشند، احتیاج به سبب اعتبار و جعل توسط معتبِر و قانون گذار دارند، همانند اعتبارِ سببِ مخصوص برای بیع و نکاح و ملکیت و... . لذا سیره عقلاییه در معاملات دائما احتیاج به جعل و اعتبار و تصریح به امضا توسط شارع دارد ولی در غیر معاملات همان عدم ردع کفایت می‌کند.

اولاً: همانطور که قبلاً بیان شد در تمام سیره‌های عقلاییه که در طریق استنباط احکام شرعیه واقع می‌شوند(چه در باب معاملات و چه در غیر معاملات) احتیاج به دلیلِ بر امضاء است و در مواردی که عدم ردع کفایت می‌کند، از راه عدم ردع به ضمیمه ادله متقدم، امضاء شارع کشف می‌شود.

ـ ثانیاً: سیره‌های عقلاییه در معاملات نیز بنابر مبناء کسانی که قائلند در معاملات و اعتبارات عقلاییه دائماً احتیاج به جعل اعتبار مماثل توسط شارع است، به تصریح بر جعل و امضاء نیاز دارد. ولی طبق مبناء دیگران که می‌گویند احتیاج به جعل اعتبار مماثل توسط شارع نیست بلکه خودِ اعتبارات عقلاییه، موضوع برای ترتّب آثار و احکام شرعیه واقع می‌شوند، دیگر نیازی به اعتبار و تصریح شارع بر امضاء نخواهد بود، بلکه می‌توان با عدم ردع به ضمیمه ادله متقدّم نیز امضاء شرعی را کشف نمود.

حصیله بحث :سیره عقلاییه عام وخاصی که ملحق به عام شد حجت هستند .اما حجیت سیره خاص منوط به کشف امضای شارع است ودرسه مورد است :

الف)سیره ای که درزمان معصوم ودر مرآ ومسمع معصوم باشد.ب)سیره مستحدثه ای که امارات تحقق آن در زمان معصوم به علم عادی باشد .ج)سیره خاصی که درمکان خاصی که عقلا آن را درحق خودشان حجت بدانندبادو شرط که در مورد قبلی گذشت.