درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: ادله ی حجیت سیره/دلیل ششم /مناقشه مرحوم خویی

بحث در دلیل ششم،حجیت ظهور حال بود به این صورت که اگرسیره ای در مرآ ومسمع معصوم اتفاق بیفتد واو سکوت کند وردعی نکنداین سکوت ظهور حالی برای ما تشکیل می دهد که معصوم نسبت به این سیره رضایت داشته وبرای ما این ظهور حجت است .ومناقشه شد که دلیلی نداریم ظهور حال به نحو مطلق حجت باشد بله در موارد خاصه داریم که ظهور حال از باب دیگری حجت شده است مثلا در محاورات اگر شک کنیم متکلم در مقام بیان بوده یانه،اینجا اصالة البیان جاری می کنند وظهور حال براین است که در مقام بیان بوده و آنچه به بناء عقلا حجیت دارد ظهور کلام برای کشف مراد جدی متکلم است ولی چیزی یا کبرایی به عنوان حجیت ظهور حالی بین عقلا وجود ندارد و دلیلی هم بر امضاء شارع نسبت به حجیت ظهور حالی نداریم، مگر در موارد خاصه بله اگر از قرائن حالیه و سکوت شارع، قطع و اطمینان به رضایت او پیدا کنیم در این صورت امضاء و تایید او به خاطر حجیت قطع و اطمینان خواهد بود و از محل بحث خارج است.

مرحوم خویی می فرماید:درفقه به ظهور حال نمی توان تمسک کرد مثلا شخصی که همیشه اول وقت نمازش خوانده ودر وقت شک می کند نماز خوانده یا نه،می گویند باید بخواند وظهور حال اینجا حجت نیست.شاهد حال این است که بعضی روایات نقل شده وردع نکرده ولی ائمه بعدی ردع کرده اند وظهور حال او را ردع کرده است.[1]

جواب: در محل بحث لازم نیست ثابت شود که ظهور حالی مطلقا حجیت دارد، بلکه مدعی این است که در خصوص مقام که سیره‌ای در مقابل امام معصوم که مسئول تبلیغ احکام و حافظ شریعت است واقع شود و او در مقابل این سیره سکوت کند، سکوت او در این مقام موجب ظهور حالی در رضایت و امضاء او نسبت به سیره عقلاییه خواهد بود و این ظهور حالی از ظهورات قوی و مستحکم است که در اکثر موارد موجب حصول اطمینان و قطع می‌شود.واینکه ائمه قبلی ردع نکردند شاید به خاطر تدریجی بودن احکام بوده یا احتمالا مزاحم اقوایی بوده است.