درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: ادله حجیت سیره/دلیل لاضرر /شمولیت دلیل نسبت به سیره عرف خاص

بحث در مورد قاعده لاضرر بود که تقریب آن را در رابطه با ضرر عرفی پذیرفتیم و یک مناقشه ای (حکم شرعی تابع حکم عقلا است )کردند که جواب دادیم و گفتیم حکم شرعی تابع صدق موضوع است نه تابع حکم عقلا.

بحث دیگر اینکه ازسیره های خاصه کدام را دلیل لاضرر حجت می کند؟گفتیم سیره های خاصه سه قسم بود:

1.سیره ی مردم خاص یا مکان و زمان خاصی است اما به این صورت است که اگر دیگر عقلا آنجا بودن آنها هم همان کار را انجام می دادند وآن حق را نسبت به آنها معتبر می دانند و عدم رعایت آن راضرر می دانند.

2.سیره ی خاصی که برای مردم خاص وزمان ومکان خاصی است ولی دیگرعقلا اگر در آنجا قرار گیرند آن را انجام نمی دهند اما در حق خودشان معتبر می دانند مثلا نکاح بعضی از قوم ها که نسبت به خودشان حجت است.

3.سیره عرف خاصی که عقلا آن را انجام نمی دهند و در حق خودشان نیز حجت و معتبر نمی دانند اختلال نظام هم به وجود نمی آید.

نتیجه:ازبین این سه مورد،مورد یک و دو را دلیل لاضرر شامل می شود چون گفتیم لاضرر،ضرر عرفی را شامل می شود و ضرر عرفی نیز یا همه آن را ضرر بدانند یا اگر عده ای خاص آن راضرر می دانند دیگر عقلا نیز آن را حجت بدانند.

از آنجا که معصوم وظیفه ی تبلیغ احکام شریعت را بر عهده دارد، سکوت او در مقابل سیره عقلایی خاص در جامعه موجب ظهور حالی بر رضایت و تایید نسبت به سیره عقلایی خواهد شد. و همانطور که اگر کسی در مرأی معصوم عملی انجام دهد و معصوم نیز سکوت کند،رضایت او را کشف می کنیم مانند ظهور لفظی که حجیت دارد این ظهور حالی مستفاد از قرائن حالیه نیز حجت است.