درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: ادله ی حجیت/دلیل پنجم /مناقشه دردلیل وجواب آن

دلیل پنجم حجیت سیره عقلاییه قاعده لاضرر بود و گفتیم با ضمیمه ی چند مقدمه ما از دلیل لاضرر می توانیم بپذیریم که شارع مقدس نیز سیره ی عرف را معتبر دانسته وآن مقدمه ها به این صورت بود:

1.اینکه ضرر دارای سه معنا است،ذاتی،عرف عام وعرف خاص

2.اینکه شارع فرموده لاضرر کدام ضرر را می گوید،اگه همه ی ضررها را بگوید اشکال ندارد ولی اگر فقط ضرر ذاتی بداند ما به دو طریق ضرر عرفی رابه آن ملحق کردیم یعنی لاضرر حکمی که منشأ آن عرف باشد نیز بر می گیرد و در حقیقت با لاضرر ثابت می کنیم که شارع عرف و حق عرفی را به رسمیت شمرده و خدشه به آن، ضرر عرفی است که به آن ترتیب اثر داده می شود.

مناقشه: اگر شارع بوسیله دلیل لاضرر حق عرفی و عقلایی را به رسمیت بشناسد لازمه اش این است که حکم شرعی تابع نظر و حکم عقلا باشد؛ بدین بیان که اگر عقلا حقی را در یک زمان معتبر می‌دانند شارع هم باید آن را معتبر بداند و اگر عقلا در زمان دیگر این حق را معتبر ندانند شارع هم نباید آن را معتبر بداند، در حالی که مرتکَز در أذهان مردم این است که هرگز حکم شرعی تابع آراء عقلا نمی‌باشد و تا روز قیامت ثابت است.

جواب: احکام شرعیه همیشه تابع صدق موضوع خودش می‌باشد نه تابع نظر عقلا، بلکه دائماً با صدق موضوع به نحو قضیه ی حقیقیه حکم شرعی بار می‌شود و با عدم صدق موضوع حکم شرعی مترتب نخواهد شد. بله نظر عرف و عقلا می‌تواند در صدق موضوع حکم شرعی موثر باشد ولی این معنایش تبعیت حکم شرعی از نظر عقلا نیست و حکم شرعی ثابت است وشارع حکمش تابع عقلا نیست بلکه تابع موضوع است واین موضوع هست که به وسیله ی عواملی تغییر می کند.