درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: صنف دوم ادله/دلیل نفی ضرر /توضیح دلیل

بحث دردلیل پنجم ،نفی ضرربودواقسام ضررراگفتیم ذاتی،عرف عام،عرف خاص،بعضی ضررهاذاتی است وبه سلیقه وعرف ربطی نداردمثل نقص عضووبعضی عرفی است عقلاباهم قانونی وضع کردند هرکس رعایت نکند می گویند ضرر زده مثل حق تألیف که بین عقلامعتبر است وبعضابین عرف خاص ضررمحسوب می شود ودرجای دیگر ضرربه حساب نمی آید.

حال لاضررکدام ضرررابرمی داردآیافقط ذاتی برمی دارد(یعنی حکمی که منجربه ضررذاتی باشدبرمی دارد)یااعم است وعرفی رابرمی دارد(یعنی حکمی که ضررعرفی درآن باشد )؟اگرضررذاتی رابردارد مابادوطریق ضررعرفی راملحق به ضررذاتی می کنیم واگراعم رابرداردیعنی آیاشارع فقط ضررعرفی عصر خودش راملاحظه کرده یانه،بلکه هرضرری که منشأعرفی داشته باشد برمی دارددرهرعصری موجود شود؟دراین صورت شامل هردوقسم می شود.

یک طریق این است که در حدیث شریف «لاضرر» که شارع مقدس إخبار از نفی حکم ضرری در اسلام نموده است، این حدیث علاوه بر ضرر ذاتی شامل ضرر عرفی نیز می شود، به این جهت که یا ضرر، برای اعم از ضررذاتی و عرفی شده وضع است وضررعرفی وقتی مستحکم شد باآن معامله ی ضررذاتی می کنند واز طریق اطلاق مقامی و اینکه اگر شارع ضرر عرفی مستحکم در عرف عقلا را قبول نداشت باید اعلام می نمود.

بنابراین از شمول حدیث لاضرر نسبت به ضرر عرفی نتیجه می گیریم که شارع مقدس حق عرفی بین عقلا را به رسمیت شمرده است، چون منع از آن حق، ضرر عرفی است و حدیث «لا ضرر» شامل ضرر عرفی نیز می شود.

واینکه عرف مرجع تطبیق برمصادیق است کما اینکه مرجع تشخیص مفاهیم است لذاگرعرف یک موردی رامصداق ضرردانست، لاضرر شامل آن می شود.