درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: صنف دوم ادله حجیت/دلیل پنجم /نفی ضررباقاعده لاضرر

گفتیم اگرسیره ی مردم درامورشرعیه برامری باشد که نقض غرض شارع لازم آید(مثلاسیره بر انجام حرامی باشدیاترک واجبی)برشارع واجب است تذکربدهد واگرتذکرندادماامضای اوراکشف می کنیم.

همان اشکالی که در دلایل قبلی گفتیم در این دلیل نیز گفته می شود که ممکن است سکوت شارع بخاطر مصلحت تدریجی بودن احکام باشد و لذا نمی توان از آن کشف امضاء و تایید نمود.

ولی می توان جواب داد که گرچه مصلحت تدریجی بودن احکام وجود داشته باشد ولی بالاخره از سکوت امام(ع) رضایت و تایید شارع نسبت به وظیفه ی فعلیه به دست خواهد آمد که فعلا وظیفه ظاهریه وفعلیه ی مردم همان حکم مستفاد از سیره عقلاییه می باشد ولذا تنها دلیلی که قبول می کنیم همین دلیل استحاله ی نقض غرض است چون مادنبال حجیت هستیم نه فقط بخواهیم حکم واقعی را کشف کنیم و دنبال راهی هستیم که برای ماتحصیل حجت کند حال چه حکم واقعی باشد یاظاهری واگرچه سیره مخالف حکم واقعی باشدکه از سکوت معصوم می فهمیم وظیفه ی فعلی همین حکم است.

    1. قسم اول، ضرر ذاتی(لغوی): یعنی ضرر حقیقی و تکوینی و واقعی که تابع نظر و اعتبار عقلایی نباشد، مانند نقص عضو که واقعا و حقیقتا ضرر می باشد.

    2. قسم دوم، ضرر عرفی نزد همه عقلا،: یعنی امری که نزد عرف همه عقلا و با اعتبار عقلایی حق شمرده شده و لذا منع از آن ضرر عرفی عام شمرده می شود، همانند حق حیازت که نزد عرف عام عقلا حق محسوب شده و در نتیجه بر منع کردن از این حق ضرر عرفی صدق می کند. بنابراین ضرر عرفی بعد از اعتبار عقلایی و حق عرفی و در طول آنها قرار می گیرد.

    3. قسم سوم، ضرر عرفی خاصّ: ضرری که در عرف خاص ضرر محسوب می شود نه نزد عرف جمیع عقلا، یعنی عرف خاصی چون بین خودشان حقّی را به رسمیت می شمارند، همانند حق تالیف یا سر قفلی لذا منع کردن آنها از این حق، ضرر عرفی نزد همان عرف به حساب می آید.

بااین مقدمه، وقتی ضرری ایجاد شد شارع کدام ضررازاقسام ضرررابالاضرربرمی دارد.