درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: صنف دوم ادله/دلیل4 /استحاله ی نقض غرض

بحث در دلیل سوم که همان ارشاد جاهل بود یعنی اگرسیره ای داشته باشند ولو جاهل یاغافلندبرامام ارشادآنها واجب است بنابراین اگرردع نکردوسکوت کردرضایت اوازآن سیره فهمیده می شودوازنظرتوسعه وتضییق به این صورت که چون علاوه برعالمین شامل جاهلین وغافلین می شود،توسعه دارد ومطلوب است، وازاین باب که شامل فقط متدینین ومتشرعه می شود وکفّاروعامه رادربرنمی گیرد تضییق داردزیرا امام فقط وظیفه ی ارشادمتدینین به احکام وجزئیات دین راداشتندنه افراد دیگر.

ونسبت به مستحدثه ومعاصربه این صورت است که ارشادمعاصرین قطعا واجب است،امّادرموردسیره های مستحدث اگرقائل بشویم به اینکه امام می تواند ازعلم غیب استفاده کندوبداند که مردم در آینده منکراتی رامرتکب می شوندوایشان باید آنها را ارشاد کند،دراین صورت این دلیل شامل سیره ی مستحدث نیز می شودولی در اینجا مناقشه می کند ومی گوید امام در صورتی که متمکّن ازبیان حکم باشد می تواند ارشاد کند واینکه احتمالا بیان احکام تدریجی باشد وباید تدریجا بیان کند لذاارشادواجب نیست واینکه شامل سیره های مستحدث نمی شود چون امام نمی تواند ازعلم غیب استفاده کند.این دلیل اگرشرایط آن موجود شود،فی الجمله خوب است.

شارع مقدس در جعل احکام شرعیه و قوانین در شریعت، اهداف و اغراضی را دنبال می کند و لذا بر ایشان واجب است اگر سیره عقلاییه بر خلاف اغراض شریعت در خارج محقق شود از آن ردع و نهی نماید تا اغراض و اهداف شریعت را تهدید نکند پس سکوت شارع نشانگر رضایت و تایید او نسبت به سیره عقلاییه است و الا نقض غرض لازم خواهد آمد(چون شارع نمازراواجب کرده تاهمه به جا آورند حال اگر مردم به جانیاورندواونهی نکند نقض غرض کرده است) و نقض غرض بر شارع حکیم جایز نخواهد بود.لذاشارع باید نسبت به سیره هایی که مستقیمادرشرعیات انجام می شود یادرامورعقلایی است که به شرعیات سرایت می کندموضع گیری کند، مثل رجوع مردم درامورعقلایی به اهل خبره که درشرعیات هم سرایت کرده است به این صورت درشرعیات هم رجوع به مجتهد می کنند این رجوع،در دین هم سرایت کرده است وشارع هم نهی نکرده درنتیجه امضا اورادراین سیره ی رجوع به اهل خبره بدست می آید البته اغراض شریعت نیز از لحاظ سعه و ضیق مختلف می باشند در نتیجه دائره دلیل امضا نیز مختلف خواهد شد و دائماً مطابق آن اغراض خواهد بود. (ممکن است سیرة خاصه یا عامه، معاصره یا مستحدثه با این دلیل، امضاء آن ثابت شود.)