درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: صنف دوم ادله ی حجیت /دلیل سوم /وجوب ارشاد جاهل

بحث مادرمورد ادله ای بود که ازآنهامی خواهیم به ضمیمه ی سکوت شارع امضا برای سیره راکشف کنیم،پس اگرسیره ای در مرآومسمع معصوم بودواوسکوت کرد آیامی توان ازاین سکوت به ضمیمه ی ادله،امضارا کشف کنیم .بحث در دلیل اول (امر به معروف ونهی از منکر) گذشت وگفتیم وقتی سیره ای اتفاق افتادسکوت امام به ضمیمه ی دلیل امربه معروف ونهی ازمنکر کاشف از امضا است والّابرمعصوم امربه معروف ونهی ازمنکر واجب است.

دردلیل دوم می گویدازباب وجوب دفع منکربرامام واجب است که نه تنها نهی از منکر کند بلکه ازتحقق منکر نیز جلو گیری کند،اگراین مطلب ثابت شود امضاسیره های مستحدث (چه عمومی یاخصوصی ) رانیزمی توان کشف کردبه شرطی که متعلق به امرشرعی باشدیابه امرشرعی سرایت کندچون تابه الان می گفتیم یکی ازشروط امضا اتصال آن به عصر معصومین است وباید سیره در عصر معصوم شکل بگیردتاایشان بتواند امضا کند.وچون دفع منکر برامام واجب است اگرخبرداشته باشد که سیره ای یامنکراتی درآینده رواج پیدا می کند،واجب است دفع وردع کندهمانطور که نهی ازمنکربرامام واجب است حال چنین دلیلی داریم یانه؟می گوییم درفقه دلیلی بردفع منکر نداریم خصوصا درسیره هایی که معصوم بخواهد ازعلم غیب استفاده کندوهمان دلیل امربه معروف ونهی ازمنکرهمراه با شرایطش در ادله داریم.

اولا:ارشاد جاهل بر هر مکلفی در شریعت اسلامی واجب است لذا وقتی سیره منکر و باطلی در جامعه محقق شود اگر چه مردم به این سیره از روی جهل یا غفلت عمل کرده اند ولی از باب ارشاد جاهل بر معصوم(ع) واجب است که از این سیره ردع و نهی نماید، پس اگر امام(ع) نسبت به سیره ای سکوت کند از سکوت معصوم(ع) به ضمیمه ادله وجوب ارشاد جاهل، کشف رضایت و تایید سیره می شودواین وجه برای سیره های معاصر متشرعه است.

ثانیا: وظیفه امام(ع) تبلیغ شریعت و احکام اسلامی تا روز قیامت است لذا اگر امام معصوم(ع) خبر دارد ولو به علم غیب که در آینده هم سیره منکری در جامعه پدیدار می شود بر او واجب است از باب تبلیغ دین و ارشاد جاهل، نهی و ردع خود را به مردم برساند تا چنین سیرة منکری محقق نشود، درنتیجه از سکوت امام(ع) می توان حتی امضاء و تایید سیره های مستحدث را نیز به دست آورد.

مناقشه:

اولاً :این دلیل فقط نسبت به سیره متشرعه و مسلمین کارایی دارد چون ارشاد دیگر عقلا بر امام(ع) واجب نیست و آنها از معصوم(ع) تاثیر پذیری نخواهند داشت .

و ثانیاً:امکان دارد که سکوت امام(ع) به خاطر مصلحت أهم همانند تقیه یا تدریجی بودن احکام بوده باشد، بنابراین نمی توان از سکوت امام(ع) رضایت و تایید نسبت به سیره عقلاییه را کشف نمود.