درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: اصناف ادله ی حجیت سیره عقلاییه/صنف دوم وسوم /دلیل امر به معروف ونهی از منکر

تنبیه:اینکه سیره عقلایی عام حجت است ،دلیل برعدم نیاز به امضا آن نیست بلکه چون کشف امضا کردیم وگفتیم به قاعده ملازمه که شارع جزءعقلاست فلذاامضاهم درون سیره عام عقلااست.

صنف دوم: امر شارع به تبعیت از سیره های عقلاییه

ارزش و اعتبار سیره عقلاییه را نه به خاطر ارزش ذاتی خودِ سیره عقلاییه بلکه از جهت امر شارع به پیروی و تبعیت از سیره عقلاییه است. همانند آیه شریفه «وأمُر بِالعُرف» [1] که برخی ادعا کرده اند مقصود خداوند متعال در این آیه تبعیت از عرف مردم می باشد. همانطور که در کتب تفصیلی آمده است این نوع استدلال به آیه تمام نیست و کلمه «عرف» در آیه به معنای فعل معروف و کار نیک و حسن است.

صنف سوم: ادله ی کشف امضا شارع برای سیره ی عقلاییه به ضمیمه ی عدم ردع یاسکوت او

به این تقریب که امضاء و تایید شارع مقدس نسبت به سیره عقلاییه از ضمیمه سکوت شارع نسبت به سیره و ادلة امر به معروف و نهی از منکر کشف خواهد شد. چون اگر سیرة عقلاییه در خارج بر فعل یا ترک امری، امر منکر و ناپسندی باشد بر معصوم(ع) از باب امر به معروف و نهی منکر ردع و نهی از این سیره واجب است و وقتی معصوم(ع) نسبت به آن سکوت نماید، از سکوت معصوم(ع) رضایت و تایید را کشف می شود.

مناقشه: برای وجوب امر به معروف شرایطی لازم است همچون تنجّز تکلیف بر مردم، احتمال تاثیردرافراد وتقیه ای نباشدواین شرایط نسبت به سیره های عقلاییه موجود نمی باشد چون خودسیره درمواردی موجب غفلت عمومی می شودواحتمال دارد مردم از روی غفلت طبق سیره های عقلاییه عمل نمایند،مثلااکثرمتدینین مابه سیره ای عمل می کنندو دنبال حکم شرعی آن نمی روندمانند وام های بانکی، لذا تکلیف بر آنها منجز نشده است و احتمال تاثیر از حرف معصوم(ع) هم فقط در سیره های خصوص مومنین و شیعیان وجود دارد نه سیره مسلمین و بقیة عقلاء. همچنین امکان دارد سکوت معصوم(ع) بخاطر مصلحت اهم همچون تقیه یا تدریجی بودن احکام بوده باشد، بنابراین از سکوت معصوم(ع) امضاء و تایید شارع کشف نمی شود. علاوه بر اینکه دلیل امر به معروف فقط نسبت به سیره های موجود و محقق در خارج تأثیر گذار بوده و نسبت به سیره های مستحدث یا ارتکازات مجرده کارایی ندارد.