درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: اصناف ادله ی حجیت سیره/صنف اول،ارزش ذاتی /دلیل 2و3و4

ادله ی حجیت سیره ی عقلاییه مخصوص سیره هایی است که حکم شرعی را کشف می کنند.واین صنف ادله می گوید سیره بماهی هی حجیت وارزش ذاتی داردکه دلیل اول گذشت وگفتند استحاله ی خطا در عقلاودرجواب گفتیم سیره ای استحاله ی خطاداردکه عقلابماهم عقلاباشندنه عقلابماهم ناس وخلط بین حکم عقل عملی وسیره عقلاوآنچه که گفتیم عقلابماهم عقلا حکم می کند حکم عقل عملی بود اما سیره عقلاکه مورد بحث است عقلابماهم سیرة الناس است.

دلیل دوم: اینکه عقلا با اختلاف سلیقه و عقاید، بر امری اتفاق عملی پیدا کنند نشانه این است که این اتفاق عملی ناشی از سبب معتبری همچون ارتکاز عقلایی عام یا حکم عقل و یا تعالیم انبیاء بوده، بنابراین سیره عقلاییه ارزش ذاتی دارد.مثل اماره بودن قاعده ید که امرفطری وجبلّی وارتکازی است که طبق آن عمل می کنندوچون بناعقلابه ماهم عقلا نشأت گرفته از فطرت وارتکاز است حجیت آن نیزذاتی خواهد بود.

اشکال: مراد از سیره عقلا در محل بحث، سیره مردم است که نوعاً از امور عاطفی، احساسات و عواطف نشأت می گیرد و لذا چنین سیره ای نمی تواند معتبر و حجت باشد.بله اگه جایی سیره عقلاییه عام باشدوتطابق ارائ عقلاهم بود منشأآن فطری وارتکازی می شود وحجت است اما سیره هایی که ماباآنها درارتباطیم نوعا سیره های خاصی است که منشأفطری وارتکازی نداردوحجت نیست.

دلیل سوم: اگر سیره عقلا، سیره همه عقلا باشد پس شارع مقدس هم بما هو عاقلٌ داخل این سیره است و سیره ای که مشتمل بر نظر شارع باشد طبیعتاً خطا و اشتباه در آن راه ندارد و معتبر است.

اشکال: مراد از سیره عقلا در محل بحث، سیره مردم است که نوعاً از امور عاطفی، احساسات و عواطف نشأت می گیرد و چنین سیره ای نمی تواند معتبر و حجت باشد،وسیره ی عام به این معنا نداریم که ازآن تعبیر به حکم عقل عملی وتطابق اراءعقلا می شود.

دلیل چهارم: مبتنی بر دو مقدمه است:

    1. مقدمه اول: اگر همه عقلا بر یک امری توافق عملی داشته باشند، نشانه موافقت شارع با عقلا است چون شارع هم از عقلا، بلکه رئیس عقلا می باشد؛ و در موردی هم که شک بشود طبق قاعده اعم اغلب (یعنی عقلا یک سیره ای دارندونمیدانیم شارع عاقل داخل درآن است یانه که گفته می شودالحاق کن به اعمّ اغلب) ، شارع موافق با اغلب عقلا خواهد بودپس شارع به دوصورت ملحق به عقلا می شودیاازطریق قاعده اعمّ اغلب ویاچون سیره ای در عقلاداریم که فرد مشکوک راهنگام شک داخل دراعم می کنند.

مقدمه دوم: زمانیکه شارع بما هو عاقلٌ در موردی حکم کند، مستلزم امضاء و تایید شارع بماهوشارع است، چون حکم شارع بما هو شارعٌ، همیشه مطابق با حکم شارع بما هو عاقلٌ است. پس موافقت شارع با سیره عقلا را کشف می کنیم.