درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: سیره عقلاییه/انواع سیره های مرتبط باموضوع /نوع سوم

بحث ما در مورد اقسام سیره ی عقلاییه که بردوقسم بودند یکی سیره ای که در تحقق واثبات حکم به کارمی رفت وسیره ای که درتحقق واثبات موضوع احکام کاربرد داشت که خود بردوقسم بود یاثبوتاًموضوع رامحقق می کند یعنی سیره عقلاثبوتاًباعث می شود یک چیزی آلت قمار بشودیانه،خود بردوقسم است یاتمام الموضوع ویاجزءالموضوع

نوع سوم: با سیره عقلا تحقق یک فرد از مصادیق موضوع، اثباتاً کشف می شود، مثلاً بوسیله سیره عقلاییه شرط ارتکازی در معاملات را مصداق شرط حقیقی دانسته و به این ترتیب مصداقی از مصادیق دلیل «المؤمنون عند شروطهم» توسط سیره عقلاییه کشف می شود،وبه عبارت دیگرسیره ی عقلااثباتاًدرتحقق موضوع دخالت دارد یعنی باسیره ی عقلاکشف می کنیم که موضوع محقق شده است پس فرق بین ثبوت واثبات اینست که درقسم ثبوتی اصلاسیره ی عقلاموضوع را به وجودمی آورداگه سیره عقلانباشه اصلاموضوع به وجود نمیاد مثلااگرسیره نباشه لباس شهرتی نیست ولی قسم اثباتی می گویدموضوع هست وشما فقط باسیره کشف کردید که یک فردازآن موضوع درخارج محقق شده است یانه لذاسیره ی عقلانقش کشفی دارد،مثلااینکه مغبون دربیع خیار داردافراد زیادی گفتند خیار غبن نیاز به دلیل شرعی نداره چون سیره عقلابراینست که مغبون خیار داردودلیل خیارغبن راسیره می دانند واگرروایتی وارد شده آن راتأییدوامضاسیره دانسته اند پس روایت دیگرحکم تاسیسی نداردزیرااگرروایت نبود سیره عقلا براین بودکه مغبون بایدخیار داشته باشدوعلت آن اینست که عقلامی گویندمالیت دربیع باید محفوظ باشدیعنی مالیت دوشیءمورد معامله باید یکسان باشداصلاگویا یک شرط ارتکازی درذهن وجودداردبه نام تساوی مالیت عرفیه درمعامله،لذاعقلا می گویند اگرتفاوت فاحش وجود داشته باشد،مغبون(کسی که ضررکرده)خیار دارد.

پس وقتی گفتیم مساوات عرفیه درمالیت شرط است موضوع به وجود می آید برای المؤمنون عندشروطهم بنابراین کمااینکه شروط لفظی رااین دلیل می گوید باید به آنها ملتزم بود، شروط ارتکازی(مثل اشتراط مساوات) رانیز می گوید بایدبه آنها پایبندباشید؛ درنتیجه باسیره ی عقلاکشف کردیم شرطی دربیع وجود دارد که بااین کشف موضوع درست می شود برای المؤمنون عندشروطهم

الف:سیره ای که برای تحقق حکم شرعی است نیاز به امضا داردوسیره ای که برای تحقق موضوع است نیاز به امضا ندارد.

ب:سیره نسبت به اتصال به عصر معصوم،سیره ای که برای کشف حکم شرعی وظهورخطاب است باید متصل عصر معصوم وصدورنص باشد ولی سیره ای که موضوع قضیه ی حقیقیه رامشخص می کند سیره مستحدثه ی هرزمانیست که آن را به وجود می آورد.ودربرخی موارد درهمین سیره ی موضوع ساز احتیاج است به احرازمعاصرت آنها بازمان معصوم وآن در جایی است که سیره برای بدست آوردن حجیت ظهورعرفی خطاب شرعی است زیراموضوع حجیت، ظهور مقید به آن زمان صدورنص است لذاسیره وعرفی که می تواند قرینه باشد،سیره وعرف زمان معصوم باید باشد.