درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: سیره عقلاییه/موضوع سازی سیره /ظهورالفاظ موضوع حجیت

بحث درمورد کاربرد سیره عقلاییه به این قسمت رسید که سیره برای ماموضوع سازی می کند گفته شد که دلیل می گوید آلت قمار حرام است حال سیره معین می کند چه چیزآلت قمار است وچه نیست،ومی گوید لباس الکفار حرام ،این سیره است که معین می کند چه چیزلباس کفار هست وچه چیزنیست.

نکته:مهمترین قسم ازاقسام سیره درموضوع سازی ظواهرالفاظ است عرف وسیره عقلاکمک می کند تابرای یک لفظ ظهور تشکیل شودچون وقتی لفظ تنها باشد بدون قرائن عرفیه یک معنایی داردو زمانی که همراه قرائن عرفیه وسیره عقلادرخارج باشد معنایی دیگردارد که ازاین تعبیر انصراف می شودمثلا اکرم العلما که گفته میشود،می گویند انصراف به ریاضیدان دارد چون عرف وسیره دراین مورد به کار برده است یادر دردرس چند مثال آورده مثلادرموردآب مطلق برای وضو وغیره،ماباشیم ولغت می گوییم آب خالص ولی عرف مسامحه میکند می گوید آبی که کمی مخلوط دارد(گچ،نمک)صحیح است وآب مطلق می داند.یامسامحه عرف در مورد گندم که مخلوط به کمی خاک یا کاه،می گوید صحیح است که همین گندم زکات داده شود.

اشکال:مگرنباید در تطبیقات دقت عقلی شود واین کلام شما منافات دارد؟

جواب:این گفته ی مامنافات بااینکه مرجع درتطبیقات عقل است،ندارد زیرا درمفاهیم به عرف رجوع می شودودرمصداق است که به عقل ودقت عقلی رجوع می شود و بحث ما دراینجامفهوم شناسی است وموضوع شناسی است.

نکته اول :حتی اگر بعد مدتی نظرعرف عوض شود موضوع عوض می شود وحکم نیز عوض می شودمیگویند حکم درقضایای حقیقیه تابع موضوع است پس در قضایای حقیقیه سیره ،سیره ی هرزمانی برای خودش است وموضوع آن زمان را می سازد واگرقضایای ماخارجیه باشدمرادازسیره ،سیره ی زمان صدورنص است.

نکته دوم:سیره ی مستحدثه برای موضوع سازی قضایای حقیقیه موثراست وممکنه برای کشف حکم شرعی موثرنباشدزیرا برای کشف حکم شرعی باید سیره ی متصل به زمان معصوم باشد تاحکم کشف شود.به این صورت نیزمطرح می شود که اطلاقات شامل مصادیق جدید می شودیعنی وقتی امام علیه السلام مطلقی فرموده فقط شامل همان زمان نمی شود بلکه زمانهای بعدی رانیز دربرمی گیردزیرا قضایای شرعیه به نحو قضایای حقیقیه هستند.