درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: سیره عقلاییه/اقسام سیره /ملاک حجیت

بعدازشرح چنداصطلاح (سیره عقلا،سیره مستحدثه،امضاوحجیت)وارد بحث درسیره خواهیم شدواینکه کاربرد سیره عقلاییه چیست؟درجواب می گوییم سیره در دوجابه کار می رود،الف:اثبات حکمی ازاحکام ب:برای اثبات موضوعات احکام.

اقسام حکم شرعی:اثبات حکم تکلیفی(سیره برجواز اکل ماره) واثبات حکم وضعی(سیره بر حجیت ظواهر) که حجیت حکم وضعی است،پس هرجا درفقه،فقها برای فروعات به سیره استدلال کردند یعنی برای اثبات حکم شرعی استدلال کردند.

گاهی حجیت بعضی از قواعد را درفقه به وسیله ی سیره ثابت می کنندودراصول ازآن بحث نشده زیرابرابابی خاص درفقه است مثل قاعده ید که درفقه به کار میرودولی قواعدی مثل حجیت ظواهروحجیت خبرثقه ،مختص به بابی خاص نیست لذا دراصول نیزاز آنها بحث می شود.

نکته:مرحوم شهید صدر می فرماید مایک عنصر مشترک داریم ویک عنصر خاص حال اگرچیزی عنصر خاص باشد مسئله فقهی می شودمثل قاعده ید واگرچیزی عنصرمشترک بودقاعده ی اصولی می شود مثل حجیت ظواهر،چون در تعریف علم اصول نیزمی فرمود عناصرمشترکه درعملیات استنباط،ودرتعریف فقه می گویدبررسی عناصر خاصه توسط فقیه.

الف) ملاک حجیت سیره عقلاییه، ارزش و اعتبار ذاتی سیره عقلاییه است به این بیان که چون خطاء و اشتباه در آن راه ندارد، پس احتیاج به دلیل امضاء برای حجیت آن نیست.به عبارتی دیگر،مبنای اول ازاین سه مبنا اینکه خودش ارزش ذاتی داردچون عقلا بماهم عقلاازآنها خطایی سرنمی زند، طبق این مبناسیره نیاز به امضا نداردبه علت اینکه خطایی ندارند،طبق این مبنا در امامیه کسی قائل ندارد واز عامه بعضی علمای جدیداین مبنا را مورد بررسی قرار داده اند.همچنین ازراه حساب احتمالات هم این مبنا را اوردند به این صورت که اگر یک نفر انجام بدهد 90درصد احتمال خطاوجود داردوهرچه افراد بیشترعمل کنندو سیره ای به وجودبیاید احتمال خطانیزکمتر می شود تابه صفر می رسد شوند ودرنتیجه حجت میشود.

نکته:اگراین مبنا قبول شود ثمره اش این است که سیره های مستحدث نیز حجت می شود چون وقتی عقلای عالم عملی انجام دهند وعدم خطا انها، باعث می شود حجت باشند ونیاز به امضا نداشته باشند.

ب)ملاک حجیت سیره عقلاییه، امر شارع بر عمل کردن به سیره عقلاییه در خارج است،مثل امر شارع بر عمل کردن به اخبار ثقات یعنی سیره ی عقلاوقتی ارزش وملاک حجیت دارد مورد امرشارع واقع شود که همون موقف ایجابی شارع تعبیر می شودیعنی شارع امربه اتباع ازسیره ی عقلا کندیاحداقل سیره ای به وجود بیاید وشارع درمورد ان سکوت کند،ازاین امضا شارع کشف می شود

ج) ملاک حجیت سیره عقلاییه سکوت و عدم ردع شارع نسبت به سیره عقلاییه است که از آن امضاء و تایید او کشف می‌شود.

نتیجه:ازبین این سه مبنا سیره عقلاییه که مطرح شد مورد دوم وسوم نیاز به امضا داردوسیره اول نیاز به امضا ندارد.