درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: مقدمه/شرح مصطلحات /امضاءوحجیت

سیره عقلابه معنای اعم یاسیرة الناس،به بناعملی مردم درخارج گفته می شودوفعلاازمنشأآن بحثی نمی شودکه عقلا به ماهم عقلاباشه یاعقلابه ماهم عادّیون باشه یامقلدون،کاری ندارند.درقبال سیره عقلاارتکازعقلایی هم داریم که همان ذهنیت عقلاست که دراعماق جانشان وجود داردگرچه به مرحله ی تحقق درخارج نرسد،ممکنه که دربعضی موارد ارتکاز به مرحله ی سیره وتبدیل به سیره شود وگاهی به مرحله ی سیره نرسدچون مجالی برای تحقق درخارج وجود ندارد.

نکته:گفته اندارزش ارتکاز عقلاکه نشأت گرفته ازفطرت وقلب ویاتعالیم انبیاست، از سیره عقلابیشتر است زیرا سیره ممکنه درخارج تحت تأثیرعوامل مختلفی(جامعه وعادت و...) قراربگیردولی ارتکاز چون یک امرباطنیست ودرمرحله ی ذهنیت است کمتر تحت تأثیرعوامل خارجی قرارمی گیردلذا بسیارمطالب درذهنیت عقلاست که به مرحله ی بیان نرسیده وکمتر دستخوش عوامل قرار می گیرد ونوعا اگرکسی فطرت سالمی داشته باشدذهنیت عقلایی سالمی خواهد داشت.

سیره ای که درعصروزمان پیامبروائمه علیهم السلام نبوده وبعد از آن زمان به وجود آمده است،این سیره هایی که درعصر ماست همه مستحدثه است،سیره ای که درزمان معصومین بوده است به سیره اصحاب ومتشرعه یاعمل اصحاب تعبیرمی شود

وماالان بیشتردرمعاملات به سیره های مستحدثه کارداریم مثل معامله ی اینترنتی یاالکترونیکی که انجام می شودکه نه بایعی هست نه مشتری ونه ایجاب وقبولی ونه معاطاتی هست،آیا می توان دلیل امضایی برآن پیدا کنیم یانه؟

سیره مستحدثه بر سه قسم است:الف)بعد زمان معصوم به وجود آمده وازبین رفته.ب)الان به وجود امده وهنوز هست . ج)سیره ای که بعدها به وجود خواهد آمد.

اینکه گفته می شود سیره عقلا نیاز به امضاداردیعنی چه؟چون مردم که کاری انجام می دهندبماهم ناس که ارزشی ندارد، اگرعملکرد مردم موردتوجه وتایید معصوم باشد،سیره عقلاچون کاشف از قول معصوم است حجت است وآنچه که برای مامهم است قول معصوم هست.حال چگونه به قول معصوم برسیم ؟گاهی کاشف ازقول معصوم خبرثقه است که خودش قول معصوم هست نیاز به امضاندارد،گاهی اجماعست که خودش حجت نیست وباید کاشف از قول معصوم باشد وهمچنین شهرت فتوائیه،ونیزسیره عقلاومتشرعه خودش ارزشی نداره بلکه اون سیره ای حجت است که کاشف ازقول معصوم باشد و فرقی نداره همه مردم انجام بدهند یا متدینین ازانها باشند.لذاسیره اگه بخواهد حجت باشه نیاز به امضاداردوباید مورد امضا شارع باشدکه به آن سیره ممضات گفته میشود.

بااین مقدمه امضا یعنی موقف وموضع شارع یاجعل حکم مماثل ومناسب،که باجعل حکم نسبت به سیره بدست می اید یعنی اگه جعل حکم مناسب سیره بود می گوییم شارع امضا کرده است به عبارت دیگرموقف اثباتی یاایجابی شارع،واگرمناسب سیره نبودبه ان ردع یا موقف سلبی شارع گفته می شود.گاهی شارع نسبت به حکمی سکوت می کند این خود طریق به موضع شارع است نه امضاشارع وهمچنین رضایت شارع طریق به موقف شارع است وامضا رضا نیست بلکه موقف شارع است .

حجیت یعنی صحة الاحتجاج که فرقی ندارد ازجانب مکلف باشه یاازشارع ،به این صورت که مکلف اگرعملی انجام دادوشارع امضاکرد مکلف می تواند برامضا شارع احتجاج کند