درس الفائق استاد محسن مرتضوی

موضوع: مقدمه بحث/ضرورت بحث وشرح مصطلحات /سیره وارتکاز

کتب اصولیه ی متداوله که از قبل در حوزه هاازجمله معالم،قوانین وفصول تاصدسال پیش خوانده می شد وبعداز ظهورمکتب شیخ انصاری اینها کم رنگ شد بعد حلقات شهید صدرآمد که شهیدصدر می فرماید اینها را به صورت آموزشی نوشتم واین نظر داشت که اگر حلقات خونده شود نیاز به رسائل وکفایه نیست وبعد ازآن میتواند وارد درس خارج شود.

این اصول فقه که دررسائل وکفایه خوانده میشودیک اصول قانون مند است ولی خلأهایی در آن هست که فقها در لابه لای فقه به آنها اشاره کردند ومرحوم مظفر دراصول فقه بعضی آنها را آورد مثل بحث ملازمات عقلیه که در کتب دیگر بحث نشده وهمچنین سیره عقلاومتشرعیه راآورد که در آن کتب بحث نشده است.

الفائق درصدد ارائه بیان یک دوره اصول نیست وکتاب تکراری نیست مثلارسائل تکرار اصول فقه است وکفایه تکرار رسائل منتها به نحو کاملتراست ولی الفائق خلا هایی که در رسائل واصول فقه و...است راکه امروزه بیشتر به آن نیاز داریم مثل مسائل مستحدثه فراوانی که فقه مارا احاطه کرده وباپیشرفت علم سوالات زیادی پیش می آید که فقه باید به آنها پاسخ دهد

مامن واقعة الا ولها حکم شرعی،وفقه ما باید جواب دهد مسائل بانکداری وغیره را حل کند واین اصول رایج که خوانده می شود نمیتواند آنها راحل کند لذا مباحث اصولی را نیاز داریم که در فقه به انها اشاره شده ولی جایی مدون نیامده ازجمله مسائل اقتصادی،سیاسی،قضایی وحقوقی جدید یامسائل پزشکی جدیدداریم که بحث نشده والفائق آن خلاها را بحث میکند که دراین مسائل کاربرد دارد ودر کتب دیگه اشاره وار بحث کرده مثلا دررسائل بحث کرده وگفته به خاطر سیره عقلا وازآن بحثی نکرده است.مخصوصا در معاملات که در قدیم معامله تلفنی یااینترنتی یاعقود الکترونیکی نبوده که اینها بیشتر باسیره عقلائیه وارتکازات عقلائیه ومتشرعیه قابل حل است .

لذاالفائق درصدد است چند مسأله اصولی رامطرح کندکه درکتب متداوله نبوده لذابحث سیره عقلاومتشرعه،قاعده لوکان لبان، تمسک به اطلاقات درموضوعات جدید،الغاء خصوصیت،تنقیح مناط،قیاس اولویت و.....دراین کتاب است.

قبل از شروع بحث چندتااصطلاح باید توضیح داده شود اینکه سیره عقلا چیست،سیره جدید چیست،سیره قدیم چیست، مثلامی گویندسیره متشرعه نیازبه امضا ندارد،امضایعنی چه ،ارتکازعقلاچیست؟

درفقه زیادازسیره عقلابحث می شود وبه آن تمسک می کنندوهمچنین سیره متشرعه وهمچنین ارتکازعقلا.مهمترین قواعددراصول باهمین سیره عقلاثابت می شودومهمترین منبع فقه ما که روایات باشد حجیت ان راباسیره عقلاثابت می شود مثلا حجیت ظواهر را دراصول با سیره عقلا ثابت می کنند.حتی استصحاب را باهمین سیره یاباحکم عقل ثابت کردندوروایات را کنار گذاشتند.

سیره ،همان عمل کردعقلادرخارج که به واقعیت پیوسته است مثلاهمه یک جورلباس می پوشندکه به صورت دیگربوده است ومنشأآن به عقل برنمی گرددبلکه همان عمل آنهادرخارج است که به آن عرف یا بناعقلانیزتعبیر می شود.ارتکاز،یعنی ذهنیت انها وعمل قلبی وذهنی است بدون شرط به واقع پیوستن ان درخارج.