درس خارج اصول سیدعبدالهادی مرتضوی

گفتیم مرحوم آخوند فرموده است تخییر استمراری است و مرحوم شیخ فرموده اند تخییر ابتدائی است و بعضی از بزرگان مانند مرحوم آقای خویی وجهی را در دفاع از مرحوم شیخ بیان کرده اند که آن وجه را بیان کردیم و اشکالی هم بر آن وجه وارد شد.

وجه دومی که در دفاع از شیخ فرموده اند که در کلمات مرحوم شیخ هم وجود داشت، این است که با انتخاب یک طرف، تحیر از بین می رود و بحث شما در متعارضین است، این هفته یکی را انتخاب می کنید، با انتخاب آن، تحیر از بین می رود و به تبع آن، موضوع تخییر از بین می رود و دیگر اجمالی نیست و نباید گفت مخیر هستید، پس تخییر از بین می رود و باید گفت تخییر، ابتدائی است.

از این اشکال، قبلا جواب دادیم و باز هم می گوئیم: موضوع تحیر، خبرین متعارضین است و این موضوع، دائما موجود است و از بین نرفته است، این هفته وجود دارد، هفته دیگر هم وجود دارد و تا آخر با شما است: «فموسع علیک حتی تری القائم»؛ موسع یعنی، تخییر استمراری است، چون موضوع موجود است.

وجه دیگری که در دفاع از شیخ فرموده اند این است که گفته اند مفاد روایات تخییر «اذن فتخیر»، مانند تکالیف وجوبیه است، به این معنا که طبیعی با صرف الوجود ساقط می شود، مثلا از شما طبیعی نماز را می خواهند، می گویند این طبیعی به صرف الوجود ساقط می شود اگر شما یک فرد از نماز را اتیان کردید، طبیعی ساقط می شود و با ساقط شدن طبیعی، با اتیان یک بار، دیگر تکلیفی برای تخییر باقی نمی ماند، اگر چنین است، پس تخییر ابتدائی است نه استمراری.

اشکال: آنچه که نسبت به تکالیف وجوبیه گفته شد، تمام است که این طبیعی است و با اتیان فرد و صرف الوجود ساقط می شود، اما اشکال ما این است که اذن فتخیر، از قبیل تکالیف وجوبیه نیست که تکلیف مستقلی باشد و بر ترک آن عقاب شود، اگر چنین شد، نتیجه می گیریم که تخییر، استمراری است و حق با مرحوم صاحب کفایه است و مانعی از اخذ آن نیست، شما هر هفته مخیر هستید که هر کدام را می خواهید، اتیان کنید «فموسع علیک» و دلیل ما اطلاقات ادله تخییر است و اگر اطلاقات ادله تخییر را هم نپذیرفتیم، با استصحاب حکم به تخییر می کنیم، به این بیان که تا گذشته، نسبت به متعارضین متخیر بود، حال بعد از انتخاب یکی، نمی داند تخییر از بین رفته یا خیر که استصحاب تخییر می شود.

تا به حال تخییر استمراری را اثبات کنیم و سه ان قلت شده است:

ان قلت: بر این استصحاب اشکال شده است به اینکه موضوع استصحاب، تحیر است و با اخذ به احد المتعارضین، موضوع تحیر از بین می رود، پس دیگر نوبت به استصحاب نمی رسد.

قلت: موضوع تخییر، تحیر نیست بلکه موضوع تخییر، خبرین متعارضین است و این موضوع همیشه تا هنگام رسیدن به امام باقی است.

ان قلت: موضوع تخییر، تحیر است نه خبرین متعارضین.

قلت: اگر پافشاری کنید و بگوئید که موضوع تحیر است و با انتخاب یکی، تحیر از بین می رود، ما می گوئیم موضوع تحیر است، اما تحیر واقعی و این تحیر واقعی از بین نمی رود و همیشه همراه انسان است تا زمانی که یقین پیدا کند و این با انتخاب احد الخبرین از بین نمی رود بلکه تحیر ظاهری با انتخاب احد الخبرین از بین می رود، پس تخییر استمراری است.

ان قلت: استصحاب تخییر دارای معارض است و آن استصحاب حکم مختار است، به این بیان که از یک طرف استصحاب تخییر می گوید تو مخیر هستی و از طرف دیگر استصحاب حکم مختار می گوید آنچه که را انتخاب کرده ای، همین حکم را استصحاب کند و این دو استصحاب با هم متعارض هستند.

قلت: استصحاب حکم مختار، ناشی از تخییر است، اگر قائل شدیم به استصحاب تخییر، دیگر موضوعی برای استصحاب حکم مختار باقی نمی ماند، در حقیقت اینجا یک اصل سببی و یک اصل مسببی درست می شود، به اینکه اگر استصحاب تخییر را به اعتبار متعارضین مقدم دانستیم، دیگر نوبت استصحاب حکم مختار نمی شود که مسبب از استصحاب تخییر است.

نتیجه بحث این می شود که ما تخییر را استمراری دانستیم کما اینکه صاحب کفایه این را فرمودند و فرمایش ایشان را قبول کنیم، اما فرمایش مرحوم شیخ و مرحوم آقای خویی که تخییر را ابتدائی می دانستند را قبول نکردیم.

خصوصا که برای حرف خودمان موید ذکر کردیم که ظاهر روایات باشد، یعنی در روایات آمده «فموسع علیک»، یعنی تو مخیر هستی تا به امام برسی و واقع را سوال کنی که در این صورت، تخییر استمراری ثابت می شود.

تا به حال قسمت اول بحث که آیا تخییر استمراری است یا ابتدائی، تمام می شود و گفتیم تخییر استمراری است.

بحث دوم این است که آیا تخییر در متعارضین، تخییر در مسئله فقهی است یا تخییر در مسئله اصولی است که در جلسه بعد ذکر خواهد شد.