درس خارج اصول سیدعبدالهادی مرتضوی

موضوع: تنبیه یازدهم / تنبیهات / استصحاب

بحث در این فرع بود که دو ظرف آب موجود است و یقین داریم یکی از این دو ظرف پاک است و دیگری نجس، آیا می توان با این دو ظرف وضو گرفت و نماز خواند یا خیر و باید تیمم کرد؟

بیان شد که در این رابطه روایتی داریم که می گوید وضو گرفتن جایز نیست و باید تیمم کرد، حال همه فقهاء قائل به تیمم کردن شده اند اما بین فقها از این جهت اختلاف شده است که این تیمم کردن حکم علی القاعده است یا بخاطر روایت و تعبد می باشد.

پس در این فرع دو نظریه است:

نظریه اول: مرحوم آخوند می فرمایند: تیمم در این فرع علی القاعده است و اگر روایت هم نبود، باز هم باید تیمم صورت می گرفت. چون بعد از وضو گرفتن با هر دو ظرف، یقین به نجاست حاصل می شود.

نظریه دوم: بعضی می فرمایند: تیمم کردن از باب تعبد است و چون روایت گفته، ما تیمم می کنیم و الا وضو صحیح است.

توضیح: این بحث مبتنی بر این است که در توارد حالتین قائل به چه قولی شویم، طبق قول مرحوم آخوند که فرمودند اگر هر دو مجهول التاریخ باشند، استصحاب جاری نیست و اگر معلوم التاریخ باشند، استصحاب جاری است، طبق این قول، نظریه اول تمام است.

اما اگر بگوئیم استصحاب در هر صورت جاری می شود، در اینجا دو استصحاب تعارض و تساقط می کند و باید رجوع به اصل طهارت شود که می گوید دست پاک است.

بیان مطلب: به مجرد وضو با آب کاسه اول، علم به نجاست حاصل می شود و به مجرد وصول آب کاسه دوم به بدن، علم به طهارت حاصل می شود اگرچه فرد نمی داند آب کاسه اول پاک بوده یا کاسه دوم. در این دو فرض است:

فرض اول: اگر فرض کنیم آب کاسه اول نجس بوده و با آن وضو گرفته شده که اعضاء وضو نجس شده و با آب کاسه دوم که پاک بوده وضوی دوباره می گیرد و اعضاء پاک می شود و وضو صحیح است.

فرض دوم: اگر فرض کنیم آب کاسه اول پاک بوده و با آن وضو گرفته شده، وضو تمام است و مشکلی نیست و بعد با آب کاسه دوم که نجس بوده، وضو گرفته شده، در این صورت وضوی اول باطل نمی شود و علی القاعده وضو درست است و مشکلی که وجود دارد نسبت به نجاست اعضاء وضو است و لذا حکم روایت به تیمم از باب تعبد قبول است.

اشکال بر نظریه دوم: اینکه دو استصحاب درست کردید، صحیح است و این دو استصحاب به سبب تعارض، تساقط کردند، اما اصالت الطهاره از کجا پیدا شده؟ شما بعد از ریختن آب کاسه دوم روی اعضاء، یقین به نجاست اعضاء دارید، چون در فرض دوم که نجاست یقینی است و مشکلی نیست و در فرض اول، با شستن صورت، صورت پاک می باشد اما دست راست و سایر اعضاء هنوز نجس است.

جواب اشکال: این علم اجمالی، مانع از وضو گرفتن نمی باشد، چون شما یکبار با کاسه اول وضو بگیرید و نماز بخوانید و یک بار با کاسه دوم وضو بگیرید و نماز بخوانید و عمل را تکرار کنید و با تکرار عمل، دیگر این یقین وجود ندارد.

اشکال به جواب: این جواب صحیح نیست چون بحث ما در جایی است که دو وضو گرفته شود و بعد یک نماز خوانده شود نه با هر وضو یک نماز خوانده شود.

این تمام کلام بود در تنبیه یازدهم.