درس خارج فقه استاد سیدعبدالهادی مرتضوی

مسئله 7: «المجتمعان تحت إزار واحد يعزران إذا كانا مجردين و لم يكن بينهما رحم‌ و لا تقتضي ذلك ضرورة، و التعزير بنظر الحاكم، و الأحوط في المقام الحد إلا سوطا، و كذا يعزر من قبّل غلاما بشهوة، بل أو رجلا.أو امرأة صغيرة أو كبيرة».[1]

طائفه دوم: روایاتی که می گوید حد باید کمتر از 100 تازیانه باشد و باید این فرد کمتر از حد زده باشد که این طائفه را این روایات تشکیل می دهند:

منها: صحیحه عبدالرحمن بن حجاج: «وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ الْحَجَّاجِ قَالَ: كُنْتُ عِنْدَ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فَدَخَلَ عَلَيْهِ عَبَّادٌ الْبَصْرِيُّ- وَ مَعَهُ أُنَاسٌ مِنْ أَصْحَابِهِ فَقَالَ لَهُ حَدِّثْنِي عَنِ الرَّجُلَيْنِ إِذَا أُخِذَا فِي لِحَافٍ وَاحِدٍ فَقَالَ لَهُ كَانَ عَلِيٌّ ع إِذَا أَخَذَ الرَّجُلَيْنِ فِي لِحَافٍ وَاحِدٍ ضَرَبَهُمَا الْحَدَّ فَقَالَ لَهُ عَبَّادٌ- إِنَّكَ قُلْتَ لِي غَيْرَ سَوْطٍ فَأَعَادَ عَلَيْهِ ذِكْرَ الْحَدِيثِ حَتَّى أَعَادَ ذَلِكَ مِرَاراً فَقَالَ غَيْرَ سَوْطٍ فَكَتَبَ الْقَوْمُ الْحُضُورُ عِنْدَ ذَلِكَ الْحَدِيث‌».[2]

در این روایت دارد که عباد بصری وارد بر امام صادق علیه السلام شد و از دو نفر که زیر یک پوشش خوابیده بودند، سوال کرد و حضرت فرمودند باید حد بخورد، در اینجا معلوم است که حضرت در تقیه بوده اند، چون عباد می گوید شما قبلا فرموده بودید که باید یک تازیانه کمتر از حد بخورد، مثلا 99 ضربه، چرا در اینجا می فرمایید 100 ضربه، عباد چند بار تکرار کرد تا در نهایت حضرت فرمودند بله یک تازیانه کمتر از حد که همان 99 باشد، باید بر فرد زده شود.

از این سوال و جواب فهمیده می شود که حضرت در تقیه بوده اند و روایت دلالت بر 99 تازیانه دارد.

منها: صحیحه معاویة بن عمار: «مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع الْمَرْأَتَانِ تَنَامَانِ فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ فَقَالَ تُضْرَبَانِ فَقُلْتُ حَدّاً قَالَ لَا قُلْتُ الرَّجُلَانِ يَنَامَانِ فِي ثَوْبٍ وَاحِدٍ قَالَ يُضْرَبَانِ قَالَ قُلْتُ: الْحَدَّ قَالَ لا».[3]

دلالت این روایت بر اینکه کمتر از حد باید زده شود، واضح است، چه مرد یا زن زیر یک پوشش عریانا بخوابند.

منها: صحیحه ابان بن عثمان: «وَ عَنْهُ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ عَلِيّاً ع وَجَدَ امْرَأَةً مَعَ رَجُلٍ فِي لِحَافٍ فَجَلَدَ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ سَوْطٍ غَيْرَ سَوْط».[4]

دلالت این روایت بر مطلب فوق هم واضح است.

منها: صحیحه حریز: «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ عَلِيّاً ع وَجَدَ رَجُلًا وَ امْرَأَةً فِي‌ لِحَافٍ وَاحِدٍ فَضَرَبَ كُلَّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا مِائَةَ سَوْطٍ إِلَّا سَوْطاً».[5]

این روایت هم مانند روایات قبل، دلالت بر مدعا دارد.

منها: صحیحه ابن سنان: «وَ عَنْهُ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ يَعْنِي عَبْدَ اللَّهِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي رَجُلَيْنِ يُوجَدَانِ فِي لِحَافٍ وَاحِدٍ قَالَ يُجْلَدَانِ غَيْرَ سَوْطٍ وَاحِد».[6]

منها: روایت زید شحام: «وَ عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنْ مُفَضَّلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع فِي الرَّجُلِ وَ الْمَرْأَةِ يُوجَدَانِ فِي اللِّحَافِ - قَالَ يُجْلَدَانِ مِائَةً مِائَةً غَيْرَ سَوْط».[7]

دلالت این روایت بر مطلب فوق، واضح است.

این مجموعه روایات طائفه دوم است که در آنها آمده نباید بیشتر از 99 تازیانه زده شود و نباید به اندازه حد زده شود.

نکته: این طائفه شامل هر سه صورت خوابیدن دو مرد یا دو زن یا یک مرد و یک زن می شود.

سوال: چگونه بین طائفه اول و دوم رفع تعارض می شود؟ یا به عبارت دیگر چگونه بین این دو طائفه باید جمع کرد؟ طائفه اول می گوید 100 تازیانه زده می شود و طائفه دوم می گوید 99 تازیانه زده می شود.

مرحوم شیخ طوسی در مقام جمع فرموده اند که طائفه اول، حمل بر تعزیر می شود یا اینکه طائفه اول که حد را می گوید، در صورتی است که خوابیدن تنها نبوده، بلکه عمل دیگری مانند تفخیذ یا تقبیل یا... هم ضمیمه شده است.[8]

اشکال: هر دو وجهی که ایشان ذکر کرده اند، خلاف ظاهر است، وجه اول خلاف ظاهر است، چون تعزیر به دست حاکم است و نمی توان برای او حدی تعیین کرد که 100 تازیانه باشد، و همچنین وجه دوم هم خلاف ظاهر است، چون در روایات، خصوصا صحیحه عبدالرحمن[9] تصریح داشت که فقط همخوابی و زیر یک پوشش بوده است و عمل دیگری را انجام نداده اند.

تا به حال طائفه دوم از روایات بررسی شد.