موضوع: کیفیت تازیانه / حد زنا / حدود
مسئله 4: «يجلد الرجل الزاني قائما مجردا من ثيابه إلا ساتر عورته‌و يضرب أشد الضرب، و يفرّق على جسده من أعالي بدنه إلى قدمه، و لكن يتقى رأسه و وجهه و فرجه، و تضرب المرأة جالسة، و تربط عليها ثيابها، و لو قتله أو قتلها الحد فلا ضمان».[1]
بحث در جمع بین دو طائفه از روایات بود.
نظریه سوم: موثقه اسحاق با روایت طلحه، تعارض و تساقط می کنند و هر دو را کنار می گذاریم و باید به عموماتی مراجعه شود که می گوید زانی فقط حد می خورد، اما اینکه برهنه باشد یا پوشیده باشد، چنین چیزی وجود ندارد.
در اینجا مرحوم آقای خویی در تکمله، قائل به عدم لزوم برهنه کردن زانی در زمان تازیانه می باشند و می فرمایند: «و بما أنّ معتبرة طلحة بن زيد معارضة بمعتبرتي إسحاق بن عمار، نظراً إلى أنّها ظاهرة في حرمة التجريد، و هما ظاهرتان في وجوبه، فتسقطان، فالمرجع هو إطلاقات أدلّة الجلد من الكتاب و السنّة، و مقتضاها جواز الجلد كاسياً»؛[2]
اما مرحوم امام قائل به براهنه کردن زانی در زمان تازیانه می باشند و می فرمایند: «يجلد الرجل الزاني قائما مجردا من ثيابه إلا ساتر عورته‌و يضرب أشد الضرب».[3]
دلیل مرحوم آقای خویی تعارض بین دو روایت و تساقط و رجوع به اطلاقات است و دلیل مرحوم امام موثقه اسحاق است که سند آن به وسیله مشهور جبران می شود.
شرط سوم: ستر عورت هنگام تازیانهدلیل بر این شرط، حرمت کشف عورت مسلمان می باشد، در نتیجه ستر عورت بالاتفاق واجب می باشد.
شرط چهارم: شدید زدن ضربدلیل بر این حکم، چند روایت است:
منها: موثقه اسحاق: «وَ عَنْ أَبِي عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا إِبْرَاهِيمَ ع عَنِ الزَّانِي كَيْفَ يُجْلَدُ قَالَ أَشَدَّ الْجَلْدِ فَقُلْتُ مِنْ فَوْقِ الثِّيَابِ فَقَالَ بَلْ يُجَرَّدُ».[4]
منها: موثقه سماعه: «وَ عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَدُّ الزَّانِي كَأَشَدِّ مَا يَكُونُ مِنَ الْحُدُودِ».[5]
منها: روایت ابی البختری: «عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي الْبَخْتَرِيِّ عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: حَدُّ الزَّانِي أَشَدُّ مِنْ حَدِّ الْقَاذِفِ وَ حَدُّ الشَّارِبِ أَشَدُّ مِنْ حَدِّ الْقَاذِف».[6]
ان قلت: در حدیث حریز اینگونه آمده: «وَ عَنْهُ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ حَرِيزٍ عَمَّنْ أَخْبَرَهُ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع أَنَّهُ قَالَ: يُفَرَّقُ الْحَدُّ عَلَى الْجَسَدِ كُلِّهِ وَ يُتَّقَى الْفَرْجُ وَ الْوَجْهُ وَ يُضْرَبُ بَيْنَ الضَّرْبَيْنِ»؛[7]
و این روایت دلالت بر این دارد که نباید ضرب، شدید باشد.
قلت: اولا: روایت ضعف سندی دارد و توان معارضه با موثقه را ندارد.
ثانیا: روایت حریز، در مطلق حد اعم از قاذف، شارب و... است و به خاطر موثقه می گوئیم در حد زنا باید اشد باشد و روایت حریز شامل حد زنا نمی شود.[8]
شرط پنجم: تقسیم حد بر تمام بدنباید حد در زنا، به تمام بدن زده شود و فقط بر یک جای بدن زده نشود.
دلیل بر این حکم، صحیحه زراره است که در آن آمده بود «و یضرب علی کل عضو و یترک الراس و المذاکیر».[9]
همچنین حدیث حریز هم می گفت «و یفرق الحد علی الجسد کله».[10]
شرط ششم: عدم حد بر سر، صورت و عورتتازیانه نباید به سر، صورت و عورت زده شود و دلیل آن صحیحه زراره است که در بالا بیان شد.
نکته: اینکه صورت را در اینجا ذکر کردیم، به چند دلیل است:
اول: صورت جزء سر است.
دوم: در مرسله حریز، صورت هم ذکر شده است که بالا ذکر شد.
سوم: صحیحه زراره به نقل فقیه[11]
و تهذیب،[12]
کلمه وجه دارد.
بنابراین صورت هم قطعا استثناء شده و نباید تازیانه به آن زده شود.
تا به اینجا شروط تازیانه در زانی مرد بیان شد.
اما شروط تازیانه در زن:شرط اول: نشسته بودن زندلیل بر این شرط صحیحه زراره است که در آن آمده: «و المرأة قاعدة».[13]
شرط دوم: پوشیده بودن زندلیل بر این شرط:دلیل اول: همه بدن زن عورت است و باید پوشیده باشد.
دلیل دوم: صحیحه ابی مریم که در رجم ذکر شد و در حد هم به همین گونه است که امام علیه السلام لباسی دوختند و بر خانمی که قرار بود رجم شود، پوشیدند و بعد رجم کردند.[14]
[1] خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، ج2، ص466.
[2] خویی، سید ابوالقاسم، مبانی تکملة المنهاج، ج41 موسوعه، ص272.
[3] خمینی، سید روح الله، تحریر الوسیله، ج2، ص466.
[4] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص92، ابواب حد الزنا، باب11، ح3، ط آل البیت.
[5] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص93، ابواب حد الزنا، باب11، ح4، ط آل البیت.
[6] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص94، ابواب حد الزنا، باب11، ح9، ط آل البیت.
[7] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص93، ابواب حد الزنا، باب11، ح6، ط آل البیت.
[8] «و قد ورد في موثقتي إسحاق بن عمار اعتبار أشد الضرب. و لكن في مرسلة حريز عمن أخبره، عن أبي جعفر عليه السّلام أنّه قال: «يفرق الحدّ على الجسد كله و يتقي الفرج و الوجه و يضرب بين الضربين»، و الرواية الضرب، و روى متوسطا و يفرق على جسده، و يتقي وجهه و رأسه و فرجه. لإرسالها و عدم فرض الزاني فيها لا توجب رفع اليد بها عن ظهور الموثقتين، و لا المعارضة بينها و بينهما ليرجع إلى الإطلاق»؛ تبريزى، جواد، أسس الحدود و التعزيرات، ص153و154.
[9] «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: يُضْرَبُ الرَّجُلُ الْحَدَّ قَائِماً وَ الْمَرْأَةُ قَاعِدَةً وَ يُضْرَبُ عَلَى كُلِّ عُضْوٍ وَ يُتْرَكُ الرَّأْسُ وَ الْمَذَاكِيرُ»؛ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص92، ابواب حد الزنا، باب11، ح1، ط آل البیت.
[10] حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص93، ابواب حد الزنا، باب11، ح6، ط آل البیت.
[11] «وَ رَوَى أَبَانٌ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ يُضْرَبُ الرَّجُلُ الْحَدَّ قَائِماً وَ الْمَرْأَةُ قَاعِدَةً وَ يُضْرَبُ كُلُّ عُضْوٍ وَ يُتْرَكُ الْوَجْهُ وَ الْمَذَاكِيرُ»؛ ابن بابویه، محمّد بن على، من لا يحضره الفقيه، ج4، ص29.
[12] «عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: يُضْرَبُ الرَّجُلُ قَائِماً وَ الْمَرْأَةُ قَاعِدَةً وَ يُضْرَبُ عَلَى عُضْوٍ وَ يُتْرَكُ الْوَجْهُ وَ الْمَذَاكِيرُ»؛ طوسی، محمد بن حسن، تهذیب الاحکام، ج10، ص31.
[13] «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: يُضْرَبُ الرَّجُلُ الْحَدَّ قَائِماً وَ الْمَرْأَةُ قَاعِدَةً وَ يُضْرَبُ عَلَى كُلِّ عُضْوٍ وَ يُتْرَكُ الرَّأْسُ وَ الْمَذَاكِيرُ»؛ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص92، ابواب حد الزنا، باب11، ح1، ط آل البیت.
[14] «وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي مَرْيَمَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: أَتَتِ امْرَأَةٌ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع فَقَالَتْ قَدْ فَجَرْتُ فَأَعْرَضَ بِوَجْهِهِ عَنْهَا فَتَحَوَّلَتْ حَتَّى اسْتَقْبَلَتْ وَجْهَهُ فَقَالَتْ إِنِّي قَدْ فَجَرْتُ فَأَعْرَضَ عَنْهَا ثُمَّ اسْتَقْبَلَتْهُ فَقَالَتْ إِنِّي قَدْ فَجَرْتُ فَأَعْرَضَ عَنْهَا ثُمَّ اسْتَقْبَلَتْهُ فَقَالَتْ إِنِّي فَجَرْتُ فَأَمَرَ بِهَا فَحُبِسَتْ وَ كَانَتْ حَامِلًا فَتَرَبَّصَ بِهَا حَتَّى وَضَعَتْ ثُمَّ أَمَرَ بِهَا بَعْدَ ذَلِكَ فَحُفِرَ لَهَا حَفِيرَةٌ فِي الرَّحَبَةِ وَ خَاطَ عَلَيْهَا ثَوْباً جَدِيداً وَ أَدْخَلَهَا الْحَفِيرَةَ إِلَى الْحَقْوِ وَ مَوْضِعِ الثَّدْيَيْنِ وَ أَغْلَقَ بَابَ الرَّحَبَةِ وَ رَمَاهَا بِحَجَرٍ وَ قَالَ بِسْمِ اللَّهِ اللَّهُمَّ عَلَى تَصْدِيقِ كِتَابِكَ وَ سُنَّةِ نَبِيِّكَ- ثُمَّ أَمَرَ قَنْبَرَ فَرَمَاهَا بِحَجَرٍ ثُمَّ دَخَلَ مَنْزِلَهُ ثُمَّ قَالَ يَا قَنْبَرُ ائْذَنْ لِأَصْحَابِ مُحَمَّدٍ- فَدَخَلُوا فَرَمَوْهَا بِحَجَرٍ حَجَرٍ ثُمَّ قَامُوا لَا يَدْرُونَ أَ يُعِيدُونَ حِجَارَتَهُمْ أَوْ يَرْمُونَ بِحِجَارَةٍ غَيْرِهَا وَ بِهَا رَمَقٌ فَقَالُوا يَا قَنْبَرُ أَخْبِرْهُ أَنَّا قَدْ رَمَيْنَا بِحِجَارَتِنَا وَ بِهَا رَمَقٌ كَيْفَ نَصْنَعُ فَقَالَ عُودُوا فِي حِجَارَتِكُمْ فَعَادُوا حَتَّى قَضَتْ فَقَالُوا لَهُ قَدْ مَاتَتْ فَكَيْفَ نَصْنَعُ بِهَا قَالَ فَادْفَعُوهَا إِلَى أَوْلِيَائِهَا وَ مُرُوهُمْ أَنْ يَصْنَعُوا بِهَا كَمَا يَصْنَعُونَ بِمَوْتَاهُم»؛ حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج28، ص107، ابواب مقدمات الحدود، باب16، ح5، ط آل البیت.
