درس خارج فقه استاد سیدعبدالهادی مرتضوی

موضوع: بینه/ مثبتات حد / حد زنا / حدود

مسئله 9: «يثبت الزنا بالبينة، و يعتبر أن لا تكون أقل من أربعة رجال أو ثلاثة رجال و امرأتين.و لا تقبل شهادة النساء منفردات و لا شهادة رجل و ست نساء فيه، و لا شهادة رجلين و أربع نساء في الرجم، و يثبت بها الحد دون الرجم على الأقوى، و لو شهد ما دون الأربعة و ما في حكمها لم يثبت الحد رجما و لا جلدا، بل حدوا للفرية‌».[1]

همانطور که از مباحث گذشته روشن شد، شهادت بر زنا باید چهار مرد باشد، در نتیجه شهادت سه مرد به تنهایی اثبات زنا نمی کند. بخاطر اجماع مسلمین و آیات و روایات.

البته بعضی از روایات در این زمینه وارد شده که ضعف سندی دارد یا در مقام تقیه است و یا توجیه لازم دارد که متعرض آنها نمی شویم.

پس آنچه مرحوم امام در فروع شش گانه مسئله 9 فرمودند، تمام است.

نکته: اینکه اگر شاهدها کمتر از مقدار مشخص شده باشد، بحثش بعد خواهد آمد.

مسئله 10: «لا بد في شهادة الشهود على الزنا من التصريح أو نحوه. على مشاهدة الولوج في الفرج‌كالميل في المكحلة أو الإخراج منه من غير عقد و لا ملك و لا شبهة و لا إكراه و هل يكفي أن يقولوا لا نعلم بينهما سببا للتحليل؟ قيل: نعم، و الأشبه لا، و في كفاية الشهادة مع اليقين و إن لم يبصر به وجه لا يخلو من شبهة في المقام».[2]

حضرت امام در این مسئله می فرمایند شهادت شهود باید به صورت صریح و بدون هیچ اجمالی باشد و همچنین این شهادت باید با مشاهده چشم باشد و دیده باشد که زانی در حال دخول در فرج و اخراج از آن بوده و باید شهادت دهد که این فرد در حال زنا بوده و بین این دو فرد عقد، ملکیت، اکراه و وطئ به شبهه نبوده است.

پس در شهادت بر زنا تمام این موارد شرط است تا حد زنا به وسیله بینه ثابت شود.

نکته: در کتاب شهادت، بحثی به نام شاهد مطرح شده است که در مستند شاهد، اختلاف است، یعنی آیا باید شهادت بر اساس دین و شنیدن باشد و یا با مطلق علم (از هر راهی که حاصل شود) هم شهادت قبول است؟

مثلا اگر خبر متواتری یا خبر واحد محفوف به قرینه آمد و گفت زنا محقق شده است، آیا شاهد می تواند طبق این خبر شهادت بدهد یا خیر؟

این بحث در کتاب شهادات باید بررسی شود.

حال در شهادت بر زنا، چند احتمال است:

احتمال اول: مرحوم امام می فرمایند: شهادت در زنا باید به دیدن خود شاهدین مستند باشد، یعنی شاهد باید با چشم خود دخول به فرج و خروج را ببیند و اگر غیر از این بود، این شهادت قبول نمی شود.

احتمال دوم: مطلق علم به زنا کفایت می کند اگرچه این علم مستند به مقدمات زنا باشد، مثلا زن و مردی در اتاق تنها روی هم افتاده بودند و خبر متواتر آمد که این دو زنا کرده اند و برای شاهد علم به زنا حاصل شد، در این صورت می تواند طبق علم خود شهادت بدهد.

صاحب جواهر[3] این احتمال را تقویت کرده است، در حالی که مرحوم امام می فرمایند این احتمال دوم خالی از شبهه نیست: «و في كفاية الشهادة مع اليقين و إن لم يبصر به وجه لا يخلو من شبهة في المقام».[4]

احتمال سوم: در شهادت بر زنا، باید رویت صورت بگیرد اما نه رویت اخراج و ادخال، بلکه رویت مقدمات انجام زنا هم باشد، کافی است و می تواند شهادت بدهد.

احتمال چهارم: نسبت به رجم، رویت به ادخال و اخراج لازم است اما نسبت به حد، رویت به مقدمات کافی است.