درس خارج فقه استاد سیدعبدالهادی مرتضوی
98/07/07
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: بینه/ مثبتات حد / حد زنا / حدود
مسئله 9: «يثبت الزنا بالبينة، و يعتبر أن لا تكون أقل من أربعة رجال أو ثلاثة رجال و امرأتين.و لا تقبل شهادة النساء منفردات و لا شهادة رجل و ست نساء فيه، و لا شهادة رجلين و أربع نساء في الرجم، و يثبت بها الحد دون الرجم على الأقوى، و لو شهد ما دون الأربعة و ما في حكمها لم يثبت الحد رجما و لا جلدا، بل حدوا للفرية».[1]
بحث تا به حال در راه اول ثبوت زنا بود که در ضمن 8 مسئله بیان شد.
در مسئله 9، راه دوم ثبوت زنا بیان می شود.
مرحوم امام می فرمایند با بینه هم می توان زنا را ثابت کرد.
دلیل بر ثبوت اصل زنا با بینه:دلیل اول: بین فقهاء خلافی در این موضوع نیست.
دلیل دوم: عمومات کتاب و قرآن؛ این عمومات می گویند با بینه، موضوعات خارجی ثابت می شود، مانند ثبوت هلال.
منها: «انما اقضی بینکم بالبینات»؛[2] اگر بینه به همراه شرایطش بود، قاضی می تواند حکم به مفاد بینه کند.
مرحوم امام در مسئله 9، شش فرع را بررسی می کنند:
فرع اول: ثبوت زنا به وسیله 4 شاهد مرددر ثبوت زنا به وسیله بینه، باید چهار مرد یا در حکم چهار مرد شهادت دهند تا حد زنا ثابت شود.
دلیل بر این فرع:دلیل اول: در این مسئله اختلافی بین مسلمین نمی باشد.
دلیل دوم: آیات قرآن کریم:
منها: «وَ الَّذينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَناتِ ثُمَّ لَمْ يَأْتُوا بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَاجْلِدُوهُمْ ثَمانينَ جَلْدَةً وَ لا تَقْبَلُوا لَهُمْ شَهادَةً أَبَداً وَ أُولئِكَ هُمُ الْفاسِقُون»؛[3] این آیه به وضوح دلالت دارد که برای اثبات زنا، نیاز به 4 شاهد می باشد.
منها: «لَوْ لا جاؤُ عَلَيْهِ بِأَرْبَعَةِ شُهَداءَ فَإِذْ لَمْ يَأْتُوا بِالشُّهَداءِ فَأُولئِكَ عِنْدَ اللَّهِ هُمُ الْكاذِبُون»؛[4] این آیه هم دلالت بر این دارد که در زنا چهار شاهد لازم است.
منها: «وَ اللاَّتي يَأْتينَ الْفاحِشَةَ مِنْ نِسائِكُمْ فَاسْتَشْهِدُوا عَلَيْهِنَّ أَرْبَعَةً مِنْكُمْ فَإِنْ شَهِدُوا فَأَمْسِكُوهُنَّ فِي الْبُيُوتِ حَتَّى يَتَوَفَّاهُنَّ الْمَوْتُ أَوْ يَجْعَلَ اللَّهُ لَهُنَّ سَبيلا * وَ الَّذانِ يَأْتِيانِها مِنْكُمْ فَآذُوهُما فَإِنْ تابا وَ أَصْلَحا فَأَعْرِضُوا عَنْهُما إِنَّ اللَّهَ كانَ تَوَّاباً رَحيماً»؛[5] این آیه هم دلالت بر این دارد که در اثبات زنا، چهار شاهد لازم است.
از مجموع این آیات فهمیده می شود که برای اثبات زنا، چهار شاهد لازم دارید.
نکته: نسبت به این آیات اشکالاتی وجود دارد که اگر هر آیه را بخواهیم جدا بحث کنیم، شاید اشکالات وارد باشد اما وقتی آیات را با هم می سنجیم، می توانیم دریابیم در ثبوت زنا، چهار شاهد لازم است.
دلیل سوم: روایات:
منها: صحیحه حلبی: «مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: حَدُّ الرَّجْمِ أَنْ يَشْهَدَ أَرْبَعَةٌ أَنَّهُمْ رَأَوْهُ يُدْخِلُ وَ يُخْرِج».[6]
این روایت معتبره است و دلالت آن هم واضح است که کمتر از چهار شاهد برای اثبات حد رجم (زنا و...) بدرد نمی خورد.
منها: صحیحه محمد بن قیس: «وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ وَ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ قَيْسٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ: قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع لَا يُرْجَمُ رَجُلٌ وَ لَا امْرَأَةٌ حَتَّى يَشْهَدَ عَلَيْهِ أَرْبَعَةُ شُهُودٍ عَلَى الْإِيلَاجِ وَ الْإِخْرَاجِ».[7]
منها: روایت ابی بصیر: «وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا يَجِبُ الرَّجْمُ حَتَّى (يَشْهَدَ الشُّهُودُ الْأَرْبَعُ) أَنَّهُمْ قَدْ رَأَوْهُ يُجَامِعُهَا».[8]
این سه روایت، نمونه ای از روایاتی بود که دلالت بر این دارد برای اثبات حد زنا، چهار شاهد لازم است.
نتیجه: در فرع اول که حضرت امام فرمودند: «و يعتبر أن لا تكون أقل من أربعة رجال»؛[9] تمام است و دلیل آن اجماع مسلمین، آیات و روایات می باشد.
