درس خارج فقه استاد سید علی محقق‌داماد

موضوع: كتاب النكاح/الحاق ولد به زوج /شروط الحاق ولد به زوج

اشاره

ذیل مباحث سابق بحثی ناقص ماند.در ذیل ….

مسألة 5 لو اختلفا في الدخول الموجب لإلحاق الولد و عدمه فادعته المرأة ليلحق الولد به‌ و أنكره أو اختلفا في ولادته فنفاها الزوج و ادعى أنها أتت به من خارج فالقول قوله بيمينه، و لو اتفقا في الدخول و الولادة و اختلفا في المدة فادعى ولادتها لدون ستة أشهر أو لأزيد من أقصى الحمل و ادعت خلافه فالقول قولها بيمينها، و يلحق الولد به و لا ينتفي عنه إلا باللعان[1] .

اگر زن مدعی است بچه شرایط لحوق را دارد. یعنی شش ماه نشده است و بیش از نه ماه هم نشده است. اما مرد ادعای خلاف نمود و گفت یا بیش از شش ماه شده است و یا بیش از نه ماه است. در اینجا زن را منکر قرار داده اند.

در آنجا بحث شد که وقتی زن ؟؟؟؟ بر اساس اصل؟

اما اگر اختلاف در عکس است و بحث در این است که آیا شش ماه شده است یا نه؟ اگر ما باشیم و حساب ماه و سال اصل عدم است و بنابراین مطابق قول مرد است و باید او منکر محسوب شود و این اشکال هست که چرا قول زن باشد؟؟؟؟؟

در این مساله گفتگوهایی مطرح شد. معمولا آقایان به قاعده فراش تمسک نموده اند که قول زن مطابق با قاعده فراش است ولی ما عرض کردیم که به آن قاعده نمیتوان تمسک کرد. چرا که این قاعده در جایی است که بین زوج و عاهر دوران باشد و شامل این مورد نیست.

مرحوم صاحب جواهر ادعای جدیدی مطرح کرد و گفت: الظاهر ان مبناها اصالة لحوق الولد بالوطی المحترم حتی یتبین خلافه و هی قاعدة اخری غیر قاعدة الفراش ولو لکونها اخص منها[2] .

ما عرض کردیم به واسطه این قاعده مسایل مختلفی ممکن است حل شود. یکی این مورد و یکی موردی که از آب حمام جذب شده باشد.

البته این سوال را مطرح کردیم که دلیل ایشان در این قاعده چیست؟ در رابطه با این سوال سلسلهای از روایات باب ۱۷ را خواندیم که میشود به اطلاق این روایات تمسک نمود. البته آقایان به این اطلاق اشکال کردند ولی ما جواب دادیم. ولی بعد دیدیم که آن روایات در جایی است که فرزند امکان الحاق به هر دو را دارد. ولی بحث ما در اینجا در موضوع آن روایات است و بنابراین نمیتوان به روایات تمسک کنیم. بنابراین قاعده نزد ما بدون دلیل ماند.

روایات

ما تتبعی در این زمینه کردیم. اینجا یکسری روایات دیگر داریم که گویی وارد مورد همین قضیه است و به همین روایات میتوانیم به اصل صاحب جواهر استدلال کنیم.

۱. روایت قرب الاسناد

27349- 1- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِي قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنِ السِّنْدِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي الْبَخْتَرِيِّ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيٍّ ع قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالَ كُنْتُ أَعْزِلُ عَنْ جَارِيَةٍ لِي- فَجَاءَتْ بِوَلَدٍ فَقَالَ ع (إِنَّ الْوِكَاءَ) قَدْ يَنْفَلِتُ- فَأَلْحَقَ بِهِ الْوَلَدَ[3] .

وکاء به بند مشک گفته میشود که مانع ریختن آب از درون مشک به بیرون میشود. گاهی مشکی که بسته میشود بندش باز میشود و آب به بیرون میریزد. در اینجا هم نبی مکرم با این جمله احتمال را مطرح نمود و ولد را به وی ملحق نمود.

ملاک در این روایت چیزی جز احتمال نیست و ایشان هم به احتمال حکم کردند.

سند این روایت هم خوب است و ابی البختری در این روایت کذاب معروف نیست.

ابن ابی عمیر

26560- 5- وَ عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ وَ غَيْرِهِ قَالَ: الْمَاءُ مَاءُ الرَّجُلِ يَضَعُهُ حَيْثُ يَشَاءُ إِلَّا أَنَّهُ إِذَا جَاءَ وَلَدٌ لَمْ يُنْكِرْهُ وَ شَدَّدَ فِي إِنْكَارِ الْوَلَدِ[4] .

معتبر محمد مسلم

26559- 4- مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ وَ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَيْدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ أَ رَأَيْتَ إِنْ حَبِلَتْ قَالَ هُوَ وَلَدُهُ[5] .

۴. ابن بزیع

26557- 2- وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ الرِّضَا ع وَ أَنَا أَسْمَعُ عَنِ الرَّجُلِ يَتَزَوَّجُ الْمَرْأَةَ مُتْعَةً وَ يَشْتَرِطُ عَلَيْهَا أَنْ لَا يَطْلُبَ وَلَدَهَا فَتَأْتِي بَعْدَ ذَلِكَ بِوَلَدٍ فَيُنْكِرُ الْوَلَدَ فَشَدَّدَ فِي ذَلِكَ وَ قَالَ يَجْحَدُ وَ كَيْفَ يَجْحَدُ إِعْظَاماً لِذَلِكَ قَالَ الرَّجُلُ فَإِنِ اتَّهَمَهَا قَالَ لَا يَنْبَغِي لَكَ أَنْ تَتَزَوَّجَ إِلَّا مَأْمُونَةً الْحَدِيثَ[6] .

وَ رَوَاهُ الصَّدُوقُ بِإِسْنَادِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ

۵. فتح بن یزید

26561- 6- وَ عَنْهُ عَنِ الْمُخْتَارِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ الْمُخْتَارِ وَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَسَنِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْحَسَنِ جَمِيعاً عَنِ الْفَتْحِ بْنِ يَزِيدَ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الشُّرُوطِ فِي الْمُتْعَةِ فَقَالَ الشَّرْطُ فِيهَا بِكَذَا إِلَى كَذَا فَإِذَا قَالَتْ نَعَمْ فَذَاكَ لَهُ جَائِزٌ وَ لَا تَقُولُ كَمَا أُنْهِيَ إِلَيَّ أَنَّ أَهْلَ الْعِرَاقِ يَقُولُونَ‌ الْمَاءُ مَائِي وَ الْأَرْضُ لَكِ وَ لَسْتُ أَسْقِي أَرْضَكِ الْمَاءَ وَ إِنْ نَبَتَ هُنَاكَ نَبْتٌ فَهُوَ لِصَاحِبِ الْأَرْضِ فَإِنَّ شَرْطَيْنِ فِي شَرْطٍ فَاسِدٌ فَإِنْ رُزِقَتْ وَلَداً قَبِلَهُ وَ الْأَمْرُ وَاضِحٌ فَمَنْ شَاءَ التَّلْبِيسَ عَلَى نَفْسِهِ لَبَّسَ[7] .

۶. ابی طاهر البلالی

27368- 1- مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ فِي كِتَابِ إِكْمَالِ الدِّينِ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ الْكِنْدِيِّ عَنْ أَبِي طَاهِرٍ الْبِلَالِيِّ قَالَ كَتَبَ جَعْفَرُ بْنُ حَمْدَانَ فَخَرَجَتْ إِلَيْهِ هَذِهِ الْمَسَائِلُ- اسْتَحْلَلْتُ بِجَارِيَةٍ وَ شَرَطْتُ عَلَيْهَا أَنْ لَا أَطْلُبَ وَلَدَهَا- وَ لَمْ أُلْزِمْهَا مَنْزِلِي فَلَمَّا أَتَى لِذَلِكَ مُدَّةٌ قَالَتْ لِي- قَدْ حَبِلْتُ ثُمَّ أَتَتْ بِوَلَدٍ فَلَمْ أُنْكِرْهُ إِلَى أَنْ قَالَ- فَخَرَجَ جَوَابُهَا يَعْنِي مِنْ صَاحِبِ الزَّمَانِ ع- وَ أَمَّا الرَّجُلُ الَّذِي اسْتَحَلَّ بِالْجَارِيَةِ- وَ شَرَطَ عَلَيْهَا أَنْ لَا يَطْلُبَ وَلَدَهَا- فَسُبْحَانَ مَنْ لَا شَرِيكَ لَهُ فِي قُدْرَتِهِ- شَرْطُهُ عَلَى الْجَارِيَةِ شَرْطٌ عَلَى اللَّهِ- هَذَا مَا لَا يُؤْمَنُ أَنْ يَكُونَ- وَ حَيْثُ عَرَضَ لَهُ فِي هَذَا الشَّكُّ- وَ لَيْسَ يَعْرِفُ الْوَقْتَ الَّذِي أَتَاهَا- فَلَيْسَ ذَلِكَ بِمُوجِبٍ لِلْبَرَاءَةِ مِنْ وَلَدِهِ[8] .

موضوع روایت جایی است که جاریه ای را استحلال کرده است و از ابتدا شرط کرده است. بنابراین موضوع محصل روایت وطی است.

در مجموع به نظر ما این روایات برای اثبات قاعده ای که صاحب جواهر مطرح نموده است کافی است.