موضوع: فقه پزشکی/ اتانازی/ تعریف اتانازی

بحثی را که امسال انتخاب کردیم هم به لحاظ موضوع و هم به لحاظ مباحثی که در این موضوع مطرح می‌شود و هم به لحاظ مطالبی که استطراداً مطرح می‌شود بسیار مفید است. بحث امسال اتانازی است.

تعریف اتانازی

مفهوم لغوی: این واژه یک واژه یونانی است که از قرن‌های گذشته مطرح بوده و در فارسی هم می‌توان مفهوم لغوی آن را خوش مرگی یا مرگ راحت و در عربی الموت الهیّن معنا کرد.

مفهوم اصطلاحی: شخصی که دچار بیماری لاعلاجی است که یا اصلاً امیدی به بهبوی ندارد و یا امید به بهبودی در آن کم است به طوری که تمایل به ادامه زندگی ندارد و اجازه می‌دهد که شخص دیگری با وسایلی و مقدماتی مرگ او را به صورت تدریجی یا دفعی فراهم کندالبته اتانازی اجباری هم مطرح است که خواهدآمد.

تعریف اتانازی: فراهم کردن مقدمات مرگ توسط شخص دیگری به جهت بیماری صعب العلاج.

تاریخچه اتانازی

ابتدا تاریخچه مختصری از اتانازی بیان می‌کنیم.

نکته 1: ظاهراً اولین کسی که این واژه را وارد علم پزشکی کرد فرانسیس بیکن است.

نکته 2: این مفهوم خوش مرگی سابقه خیلی طولانی دارد. سقراط و افلاطون فی الجمله اتانازی را برای بیماران لاعلاج تأیید کردند و در مقابل بقراط پزشک یونانی به شدت مخالف اتانازی بوده است.

نکته 3: ظاهراً آلمان در زمان هیتلر اولین دولتی بوده که اتانازی را در مورد سالمندان و بیماران لاعلاج و بیماران روانی اجرا کرده است.

نکته 4: در اوایل قرن بیستم اتانازی بسیار مطرح شد و به عنوان یک مسأله چالشی و عمومی در‌آمد و اشکالاتی بر این اتانازی وارد شد و انجمن های اتانازی داوطلبانه در آمریکا و انگلستان تأسیس شد. در سال 1940 در آلمان اتاق‌هایی به وسیله گاز درست شد که اتانازی را در این مکان‌ها اجرا می‌کردند. کشور هلند و برخی از ایالات آمریکا اتانازی را مصوب کردند. این مختصری از تاریخچه اتانازی بود.

اقسام اتانازی

بنده براساس مطالعاتی که داشتم این تقسیم بندی را بیان می‌کنم. اتانازی یک قسم فعال و یک قسم غیر فعال دارد.

اتانازی فعال: گاهی یک دارویی به بیمار خورانده می‌شود که موجب مرگ او می‌شود و یا داخل اتاق مملو از گازهای کشنده قرار می‌گیرد.

اتانازی غیر فعال: گاهی عملی روی بیمار صورت نمی‌گیرد که موجب مرگ او شود بلکه حالت رها کردن بیمار است . بیمار با بیماری‌اش رها می‌شود و دستگاه های حمایتی که از قدیم مرسوم بود را از بدن بیمار جدا می‌کنند و در واقع ادامه درمان از او سلب می‌شود.

هرکدام از این دو قسم به سه قسم تقسیم می‌شود: 1. داوطلبانه. 2. غیر داوطلبانه. 3. اجباری.

    1. داوطلبانه: پزشکی با تقاضای خود مریض که درد غیر قابل تحملی از بیماری دارد و امیدی به بهبودی هم ندارد، از روی عمد مثلاً تزریقی را روی بیمار انجام می‌دهد و موجب مرگ او می‌شود.

    2. غیر داوطلبانه: با رضایت و تقاضای خود مریض نیست و چه بسا مریض صلاحیت تصمیم‌

گیری را ندارد. مثلاً بیماری در حال کُما است یا مرگ مغزی؛ تیم پزشکی و یا خانواده بیمار و یا قاضی حکم می‌کند که اتانازی انجام شود.

    3. اجباری: به صورت اجباری جامعه یا تیم پزشکی و... اتانازی را اعمال می‌کند؛ یعنی در واقع تصمیم گیری توسط بیمار نمی‌باشد. مثلاً حکومت، قانونی را وضع کند و بگوید فلان بیماری شامل اتانازی می‌شود. همان طور که فاشیست‌ها در آلمان آن را به صورت یک قانون پیاده کردند.