موضوع: فقه کاربردی/ روش های فقه کاربردی/ عمومات و اطلاقات

روش یا کلید چهارم- عمومات و اطلاقات

فرق بین عمومات و اطلاقات

فرق اول- عمومات روی افراد می رود ﴿فسجد الملائکه کلهم اجمعون﴾، یعنی تک تک ملائکه بر حضرت آدم سجده کرده اند. ولی اطلاق روی طبعیت می رود«اعتق رقبة» روی طبیعت رقبه رفته است.

فرق دوم- افراد عموم را با واو عطف می کنند «اکرم العلماء» یعنی اکرم هذا العالم و هذا العالم؛ اما افراد اطلاق را «او» عطف می کند یعنی اعتق هذه الرقبه او هذه الرقبه.

در کتاب بحار الانوار ج 2 ص 268 حدود هفتاد آیه از عمومات و 62 روایت از عمومات و اطلاقات را ذکر کرده است عنوان باب: باب ما یمکن ان یستنبط من الآیات و الرویات من مترفات مسائل اصول الفقه

بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‌2 ؛ ص268

سوره بقره آیه 188

و قال تعالى‌ ﴿وَ لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ‌﴾[1]

این آیه شریفه اطلاق دارد تمام معاملاتی که سبقه شرعی ندارد باطل است

آیه 195

قال تعالى‌ ﴿وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِين‌﴾[2]

از این آیه به صراحت استفاده می شود خودکشی حرام است. کسی که خودکشی کند تا قیامت در جهنم برزخی می سوزد

آیه 194

﴿فَمَنِ اعْتَدى‌ عَلَيْكُمْ فَاعْتَدُوا عَلَيْهِ بِمِثْلِ مَا اعْتَدى‌ عَلَيْكُم‌﴾[3]

مقابله به مثل جایز است. از این آیه در مقابله به مثل با صدام در دفاع مقدس استفاده کردیم که صدام شهرها را بمباران می کند ما هم شهرها را بمباران می کنیم با این تفاوف که قبل از حمله اعلام می کردیم می خواهیم فلان شهر را بزنیم ولی صدا اعلام نمی کرد. تا مردم در آنجا نباشند این مقابله برای صدام با سلاح هایی که در اختیار داشت کن فیکون می کردند بازداراندگی داشت لذا براساس این آیه شریفه اقدام می شد

سوره نساء آیه 29

و قال تعالى‌ ﴿لا تَأْكُلُوا أَمْوالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْباطِلِ إِلَّا أَنْ تَكُونَ تِجارَةً عَنْ تَراضٍ مِنْكُمْ وَ لا تَقْتُلُوا أَنْفُسَكُمْ إِنَّ اللَّهَ كانَ بِكُمْ رَحِيما﴾[4]

آیه 141

و قال تعالى‌ ﴿وَ لَنْ يَجْعَلَ اللَّهُ لِلْكافِرِينَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ سَبِيلا﴾[5]

نکره در سیاق نفی است. هیچگاه هیچ کافری حق سلطه بر مومنین را ندارد. مثلا اگر شهروند کشور غیر مسلمان که به کشور اسلامی پناه برده باشد و بخواهند آن را با شهروند کشور اسلامی که یک عوضی است مبادله کنند با توجه به این آیه شریفه جایز نیست. روابط سیاسی با کشورهای دنیا براساس عدم سلطه است اگر دولتی بخواهد سلطه بر کشور اسلامی داشته باشد مانند کشور آمریکا رابطه باید کشور جایز نیست پس سبیل و سطله در روابط نباشد باشد در غیر این صورت ارتباط با کشورها جایز است. قطع ارتباط با رژیم صهیونیستی چون سلطه گر است و نیز چون ماهیت آن غاصبانه است و کشور آمریکا نیز هویت سطله جویی دارد

سوره مائده آیه1

﴿يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَوْفُوا بِالْعُقُود﴾[6]

اوفوا بالعقود عموم است جمع محلی به ال

آیه 2

﴿وَ تَعاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَ التَّقْوى‌ وَ لا تَعاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَ الْعُدْوان‌﴾[7]

اطلاق است

آیه 6

و قال تعالى‌ ﴿ما يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَج‌﴾[8]

نفی حرج در دین است

انعام آیه 145

و قال تعالى‌ ﴿فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ باغٍ وَ لا عادٍ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٌ رَحِيم﴾[9] ‌

کسی که مضطر شود در حالی که غیر باغی و عادی باشد یعنی تجاوز به امام نکرده و تجاوز از حد نکرده باشد

سوره توبه آیه 91

و قال تعالى‌ ﴿ما عَلَى الْمُحْسِنِينَ مِنْ سَبِيل‌﴾[10]

کسی بر محسن سلطه ندارد مثلا مال کسی را امانت گرفته باشد و بدون تعدی و تفریط با سیل مال آمانی از بین برود نمی توان او را مجبور به تاوان کرد چون او امین است محسن است و کسی بر محسن سلطه ندارد

سوره آیه 122

و قال تعالى‌ ﴿وَ ما كانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْ لا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَ لِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُون‌﴾[11]

تفقه وجوب کفایی دارد عده ای باید برای فقیه شدن تلاش کنند نیاز فقهی جامعه را برطرف کنند اگر کسی اقدام نکند همه معاقب هستند

حجرات آیه 6

﴿إِنْ جاءَكُمْ فاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا﴾[12]

از این آیه استفاده حجیت خبر واحد می شود و نیز استفاده می شود همه فضای مجازی آلوده که پیچ آن در درست آمریکا آلوده است بدون تحقیق نمی توان اخبار آنها را پذیرفت و بعد از تبین وصحت خبر می تواند آن را بپذیرد و اگر معلوم شد دروغ است آن را نپذیرد.

حدود 62 روایت محروم مجلسی نقل کرده اند