س- عکس زن که کاملا مشخص باشد و پیدا باشد. و صورت زن نمایان باشد، و در معرض و در دسترس و نظاهره همه مردان قرار گیرد چگونه است؟ و اینکه بین مردم معروف است، که عکس زن برای مردی که او را نمی شناسد اشکال ندارد. بیان فرمایئد.

ج- چنانچه صاحب عکس را نشاسد و در دیدن مفسده نباشد؛ نگاه کردن به عکس جایز است.[1]

در پاسخ امام راحل جواز دارای دو شرط است اینکه صاحب عکس را نشناسد و دیگری مفسده نداشته نباشد. در خصوص مفسده هیچ کس نمی تواند بگوید از مفسده در امان است. شرط نداشتن مفسده، یک شرط محکم در فقه است.

دلیل و مبنی در اشکال نگاه غیر مستقیم و بدون شهوت به زن در صورتی که آن را می شناسد، چیست؟

مرحوم محمد حسن مامقانی در حاشیه مکاسب –غایه الامال ج1 ص74 – دو دلیل می آورد.

دلیل اول- با تنقیح مناط قطعی حرام است. چون اطلاع علی عورت الناس و حرام قطعی است. بنابراین از روایات استفاده می شود؛ نگاه به زن اجنبیه که مثلا دختر فلان شخص است عورت است یعنی نباید به او نگاه کرد. ادله که می گوید زن اجنبیه ناموس و سرِّ مومن و اذاعه سر مومن حرام است.

سید یزدی در حاشیه مکاسب ج1 ص 22 می گوید: اطلاع داشتن علی عورت الناس حرام نیست. اگر کسی زنی را بشناسد او را در تخیل خود بیاورد. حرام نیست با اینکه اطلاع است. آری اگر اطلاع زمینه ساز گناه باشد از باب مقدمه حرام حرام است. بنابراین نمی تواند با تنقیح مناط حرمت را ثابت کرد.

حرمت اذاعه سرّ از این جهت است، که سبب اطلاع پیدا کند بر چیزی که نیاید اطلاع پیدا کند؛ پس اذاعه سرّ مقدمه حرام است. در نتیجه دلیل مرحوم مامقانی درست است.

چه بسا اذاعه سر خصوصیت داشته باشد در نتیجه نمی توان با تنقیح مناط حرمت را ثابت کرد اضافه بر آن تنقیح مناط باید بر اساس مبنی باشد. به عبارت دیگر افشاء سر فضای جامعه را آلوده می کند حرام است. وجه حد قذف این است که در جامعه بدون جهت و دلیل هیچ کس حق ندارد به دیگران نسبت ناروا بدهد یعنی اذاعه سر خصوصیت دارد.

دلیل دوم: نگاه به زن اجنبیه ای که می شناسد، چون هتک و اهانت است حرام است. دیدن همسر و دختر دیگری که می شناسد مایه شرمندگی شوهر و پدر است که بفهمد همسر یا دختر او در معرض نگاه است.

هتک اخص است یعنی در صورتی هتک است که پدر با غیرت باشد مایه هتک است. اما اگر چنین نباشد موجب هتک نخواهد بود.

صورت دوم: اگر او را نشاسد و به غیر شهوت نباشد نگاه به زن اجنبیه، اشکال ندارد.

این مساله متبلا به نیست. طلاق در برنامه تلوزیون و شاهدان با مشاهده برنامه زنده، شاهد اجرای طلاق باشند. امام راحل طلاق می فرماید طلاق جاری می شود و حضور شاهدان در مجلس عقد لازم نیست. بعد از آن می فرماید احوط باید شهود در مجلس طلاق حاضر باشند. امام راحل می فرماید اگر طلاق به صورت غیر مستقیم پخش شود و شاهدان ناظر اجرای طلاق باشند مورد قبول نیست. امام راحل در آخر مساله می فرماید طلاق مانند ظهار است.

مطلب اول- سنی ها می گویند ازدواج نیاز به شهود عدل دارد. ولی امامیه می گویند طلاق نیاز به شهود عدل دارد. اضافه بر روایات مستفیض قرآن صریح در وجوب شهود در طلاق است.« و اشهدوا ذوی عدل منکم». صاحب جواهر روایات در وجوب اشهاد متواتر است.

الركن الرابع الاشهاد كتابا و سنة و إجماعا بقسميه، بل المحكي منهما مستفيض أو متواتر كالسنة.[2]

شیخ حر در وسایل ج22 ص 25 بابی منعقد کرده است 13 روایت در آن نقل کرده است بنابراین تردیدی نیست، طلاق نیاز به شاهدین دارد.

مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ‌ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع فِي حَدِيثٍ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى عَلِيٍّ ع فَقَالَ يَا أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ إِنِّي طَلَّقْتُ امْرَأَتِي قَالَ ع أَ لَكَ بَيِّنَةٌ قَالَ لَا قَالَ اعْزُبْ.[3]

سند روایت صحیح است. امام علی علیه السلام می فرماید: طلاق اگر با بینه باشد صحیح ست. کلمه «اعزُب» به معنی دور شو کنایه از اینکه طلاق جاری شده، طلاق شرعی نیست.

وَ عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِيلَ بْنِ بَزِيعٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْفُضَيْلِ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ الْكِنَانِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: مَنْ طَلَّقَ بِغَيْرِ شُهُودٍ فَلَيْسَ بِشَيْ‌ءٍ.[4]

امام صادق علیه السلام می فرماید کسی بدون شهود طلاق بدهد طلاق او معتبر است. اینکه در طلاق حتما شاهدین باشد ولی در ازدواج شهود معتبر نشده،حکمت اسلام است و برای محافظت از کانون خانواده است.