درس خارج اصول استاد سیدمحمدعلی موسوی‌جزایری
1402/09/12
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اصول عملیه/ شک در مکلّفٌ به/ الزیادۀ فی الصلاه/ فروع و اقسام مسئله
مقدمه
بحث ما در زیاده بود گفتیم که مطابق مقتضی القاعده شیخ گفته اگر این زیاده را به عنوان جزء مستقل بیاورد عمل باطل است اما اگر به عنوان جزء مکمل یا بدلیت بیاورد ضرری به امتثال امر نمی رساند لذا نمازش صحیح است، در قسم اول مثلا یک رکوع به عنوان مامور به انجام داده حالا می خواهد یک رکوع دیگر به جا آورد این هم مستلزم تشریع است و هم اینکه تخلف از امتثال امر است و قصد امتثالش خراب می شود چون می داند که امر به آن تعلق نگرفته است.
تفصیل محقق خراسانی در فسم اول
محقق خراسانی[1] یک تفصیلی اینجا قائل شده و می فرماید گاهی قصد مکلف این است که امر داعویت دارد هم به رکوع اولی و هم به رکوع دومی و در حالی که رکوع دومی هم دخالت در امتثال دارد، خوب اگر از روی جهل است ضرری به قصد امتثال وارد نمی کند چون قصد امتثال امر واقعی را دارد و تصور می کند که رکوع دومی هم دخالت دارد و عمل را هم که ناقص نکرده، پس زیاده ضرری ندارد.
اما اگر عالم باشد و می داند که امر تعلق به رکوع اول گرفته و رکوع دوم هم هیچ دخالتی در امتثال ندارد، اما از نزد خودش به قصد امتثال رکوع دوم را هم بیاورد، این قطعا باطل است چون هم تشریع است و هم اینکه قصد امتثال امرش باطل است.
اگر جاهل بسیط بود چطور؟ جاهل دو گونه است، گاهی جاهل مرکب است و گاهی جاهل مردد، اگر جهلش مرکب باشد عمل صحیح است اما اگر جهل بسیط است و مردد است و نمی داند این دومی مامور به هست یا نه نمی تواند به آن اکتفا بکند و اگر جزء را تکرار کرد نمازش باطل است.
یک صورت دیگر از محقق خراسانی
یک صورت دیگری که ایشان اضافه کرده این است که مکلف در زمان قصد امتثال امر واقعی را قصد می کند اما در مقام تطبیق از خودش یک چیزی را اضافه می کند، آخوند میفرماید این اشکالی ندارد چون این زیاده زیاده ی در مامور به نیست زیاده در مأتیٌ به در مقام تطبیق است، تطبیق ماتیٌ به بر مامور به هم با اشکالی مواجه نمی شود.
و فیه
این صورت آخر برای ما قابل تصور نیست، اگر نمی داند که امر به یک رکوع تعلق گرفته یا شک دارد و می گوید احتیاطا دو رکوع به جا بیاورم به این شکل اشکالی ندارد، اما در ما نحن فیه می داند که مامور به یک رکوع است اما دو رکوع می خواند و با خود می گوید این نماز یک رکوعی، همین دو رکوعی است که من انجام می دهم.
بله اگر سفیه باشد احمق باشد و واقعا یک رکوعی را دو رکوعی بداند اشکالی ندارد، اما فرض ما سفیه نیست، این صورت اصلا معقول نیست چون نماز دو رکوعی بر یک رکوعی در خارج تطبیق نمی شود.
