درس خارج فقه استاد موسوی جزایری

موضوع: مسائل/حکم دائم الحدث/وضو/کتاب الطهارة؛

مسأله: کفایت یک وضو برای مبطون صعب الوضوء

مسألة. من يخرج منه الغائط متکررا بنحو یصعب عليه الوضوء فی کل مرة، فلیتوضأ لکل صلاة مرة إن استطا..

ما گفتیم که سلس الغائط واجب نیست که هر دم وضو بگیرد؛ اما بنا بر قول مشهور که این کار را لازم می دانستند، کسی که نمی تواند یا برایش مشقت دارد که پهلویش آب بگذارد و هر دم وضو بگیرد، اگر یک وضو قبل از نماز بگیرد، کافی است. اما اگر هم می خواهد هر بار که غائط خارج می شود، وضو بگیرد، نکته ای دارد و آن این است که اگر تجدید وضو کرد و به محض وضو گرفتن، غائط از او خارج شد، این وضو فایده ای ندارد؛ چون مقصود از وضو این است که مقداری از نماز را با آن بخواند و اگر فرض بر این است که تا وضو گرفت، دوباره مهلت پیدا نمی‌کند و غائط از او خارج می شود و چیزی از نماز را با آن نمی خواند، این وضو هیچ فایده ای ندارد. پس این نکته را هم باید اضافه کنیم که وضو در صورتی در اثنای نماز واجب است که مهلت پیدا کند که مقداری از نماز را با آن و بدون خروج غائط بخواهند. اگر مهلت پیدا نمی کند، وضو واجب نیست و ساقط است؛ چون این وضو کالعدم است.

مسأله: عدم وجوب تکرار وضو بر مبطونی بدون خروج مجدد غائط

مسألة. من به سلس البول ان توضأ و صلی به...

کسی که سلس البول داشت و برای نماز ظهرش وضو گرفت و آن نماز را تمام کرد و تصادفا چیزی از او خارج نشد، می تواند با همان وضو نماز عصر را هم بخواند. پس اینکه گفتیم که این شخص برای هر نمازی وضو بگیرد، در صورتی است که در نماز اول چیزی خارج شود. اما اگر خارج نشد و طهارت به نماز دوم رسید، تجدید وضو لازم نیست.

مسأله: حکم سلس الريح

مسألة. من به سلس الداء و سلس الريح وظیفته العمل کما يعمل سلس الغائط.

این مساله درباره سلس الريح است. مطابق فتوای امام که همان فتوای مشهور است، سلس الريح ملحق به سلس الغائط می شود؛ چون سلس الریح جزء مبطون حساب می شود. مبطون دو نوع است‌؛ یکی سلس الغائط و ديگری سلس الريح است. پس سلس الریح، همان طور باید عمل کند؛ یعنی طبق فتوای مشهور باید در اثنای نماز وضویش را تجدید کند؛ اما مطابق نظر ما همه یک حکم دارند و با سلس البول فرقی ندارند.

مسأله: فوریت انجام نماز بر مسلوس و مبطون بعد از وضو

مسألة. يجب علی المسلوس و البطون الاتیان بالصلاة عقیب الوضوء فورا. و اما صلاة الاحتياط و قضاء السجدة و التشهد المنسیین فله ان یأتی بها عقیب الصلاة بلا وضوء جديد.

اگر مسلوس و مبطون قبل از نماز، وضو بگیرند، باید بلافاصله به نماز بایستند و در نماز هم نباید مستحبات را به کار ببرند و هر چه سریعتر باید نماز را تمام کنند.

اما معلوم است که اگر اینها در نماز شک کردند و نماز احتیاط به گردنشان آمد، برای نماز احتیاط لازم نیست وضو بگیرند؛ چون که نماز احتیاط، جزء نماز اصلی است و چیز جدایی حساب نمی شود. همچنین اگر اجزای منسيه، یعنی تشهد و سجده فراموش شده داشتند و باید بعد از نماز قضایشان کنند، لازم نیست وضوی دیگری به جا آورند. همان وضو های قبلی که گرفته اند کافی است.

مسأله: وظیفه مسلوس برای خواندن نماز

مسألة. من به سلس البول يجعل مخرج البول فی خريطة محشوّة من القطن کی لا تتعنّی النجاسة و الاحوط وجوبا تطهیر مخرج البول قبل کل صلاة. و کذلک من به سلس الغائط يجب عليه ان يمنع من وصوله الی حواشی الدبر بالقدر الميسور. و الاحوط وجوبا تطهیر مخرج الغائط و ما حوله قبل کل صلاة.

این مساله را قبلا خوانده بودیم. مسلوس باید آلت خودش را در کیسه ای بگذارد و از پنبه پرش کند تا اینکه وقتی مقداری ادرار بیاید، به پاها و اطراف بدنش سرایت نکند. اما احوط وجوبی این است که وقتی یک نماز را خواند، برای نماز بعدی، باید خودش را آب کشی و این کیسه را هم عوض کند و دوباره برای نماز بعدی کیسه طاهری بیاورد.

اما کسی که سلس الغائط دارد، باید به قدری که ممکن است، سعی کند که اطراف بدنش نجس نشود و احتیاط وجوبی این است که برای هر نمازی که می‌خواهد مشغول شود، هم وضو را تجدید کند و هم آب کشی کند.

علتش این است که در روایات چنین آمده است. در رابطه با سلس البول، صحیحه حريز را داریم که چنین می فرماید:

مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ بِإِسْنَادِهِمَا عَنْ حَرِیزِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ: إِذَا کَانَ الرَّجُلُ یَقْطُرُ مِنْهُ الْبَوْلُ وَ الدَّمُ إِذَا کَانَ حِینَ الصَّلَاةِ اتَّخَذَ کِیساً وَ جَعَلَ فِیهِ قُطْناً ثُمَّ عَلَّقَهُ عَلَیْهِ وَ أَدْخَلَ ذَکَرَهُ فِیهِ ... .[1]

صحیحه منصور بن حازم[2] هم مانند این روایت است. روایات دیگری هم بر این مطلب دلالت دارند. پس این قضیه، مستند به روایات است.

اما این احتیاطی که در مورد تطهیر برای هر نمازی داریم، از بابت این است که بالاخره بدن نجس شده است و می تواند آن را آب کشی کند و با بدن آب کشی شده وارد نماز شود تا اینکه به آن مقداری که ممکن است، بدن با طهارت از خبث باشد. این مطابق اطلاقات ادله اولیه است که نماز را نباید با بدن نجس خواند و بالاخره بدن در اینجا، نجس است؛ پس برای ورود در نماز، طبق آن اطلاقات، باید بدن را آب کشی کند. حالا اگر دوباره وسط نماز نجس شد، معذور و از اختیارش خارج است. اما تا جایی که خودش می تواند، تطهیر را باید انجام دهد و این طبق اصل اولی است؛ برای اینکه بول و غائط نجسند. حالا یک مسأله این است که وضو به خاطر طهارت حدثی است و مساله دیگر، نجاست از جهت خبثی است که این هم در نماز، شرط است. انسان حتی الامکان باید با بدن پاک وارد نماز شود و نماز را بخواند. پس مطابق اطلاقات ادله اولیه، تطهیرش را انجام می دهد؛ ولی بعد هم که بول یا غائط از او خارج می شود، معذور است چون خارج از اختیارش است.