< فهرست دروس

درس طبیعیات شفا - استاد حشمت پور

91/09/18

بسم الله الرحمن الرحیم

درنسبت حركت به مقولات سه قول نقل شد، البته اقوال بشتر از اين ها است، ولي آنچه كه قابل التفات وتوجه است سه قول است، قول اوّل اين بود كه حركت از مقوله اي ان ينفعل است، قول دوّم حركت را تشكيكي مي دانست ومي گفت مقولات چهار گانه يا پنجگانه جنس براي حركت اند وحركت نوع از اين مقولات است وقول سوّم هم حركت را تشكيكي مي داند ولي نه حركت را جنس مقوله مي داند ومقولات را جنس براي حركت.مذهب دوّم گفت بين سواد وتسوّد دراينكه هردوكيف اند تفاوت نيست، فرق از اين جهت است كه سواد ثابت است وتسود سيال، شيخ در ردّ اين قول گفت كه تسوّد اگر كيف است آيا سواد قبلي بجاي خود باقي است وزياداتي بر او اضافه شده ويا سواد قبلي از بين رفته وسواد ديگري بجاي ان آمده؟ درهر دوصورت تسوّد سواد نيست؛ چرا كه اگر سواد قبلي ثابت است وزيادات روي آن آمده سواد تغيير نكرده، پس نمي توانيم بگوييم كه همان سواد تسود پيدا نموده؛ چرا كه سواد قبلي ثابت است، واگر سواد قبلي از بين رفته وسواد هاي ديگر جايش آمده باز هم سواد هاي متعدد داريم، تسود نداريم؛ چرا كه آنچه از بين رفته نمي تواند صفت موجود را بپذيرد. بنابر اين سواد وتسوّد از دومقوله اند، سواد از مقوله اي كيف است وتسود از مقوله اي ان ينفعل.در اشتداد سواد ويا وقت چيزي از بياض به سوي سواد حركت مي كند، سه صورت متصور است؛ يكي اينكه تا نصف مسير بياض بر آن صادق است واز نصف ديگر مسير سواد بر آن صدق مي كند، دوم اينكه يك سوم مسير بياض صادق باشد، يك سوّم ديگر ممتزج ويك سوّم آخر سواد وسوّم آنكه آنچه در طرف اوّل است بياض برآن صادق باشد وآنچه درطرف آخر است سود برآن صدق نمايد وآنچه كه وسط دوطرف است كالممتزج باشد و انواع مختلف كه فقط بلحاظ اسم با سود وبياض شريك اند. طبق فرض اوّل دو نوع داريم، تا نصف مسير واقعاً‌ بياض صادق است واز نصف مسير به بعد واقعاً سواد صادق است، طبق فرض دوّم باز هم دونوع داريم؛ يك سوّم اوّل واقعاً بياض است، يك سوّم آخر واقعاً سواد است و آنچه كه ممتزج است هم بلحاظ واقع ملحق مي شود يا به نوع اوّل ويا به نوع دوّم، امّا طبق فرض سوّم انواع گوناگون از بياض وسواد داريم كه فقط دراسم سواد وبياض مشترك اند. آنچه كه از اين سه فرض صحيح بنظر مي رسد همين فرض اخير است.از مطلب كه درباب سود وتسوّد گفتيم مي توانيم صحت مدعاي فوق را استظهار نماييم؛ دربا تسوّد گفتيم كه اگر چيزي ثابت نداريم نمي توانيم بگوييم كه اشتداد پيدا نموده، واگر چيزي ثابت داريم وزياداتي بر آن اضافه شده درحقيقت آن چيز ثابت تغيير نكرده، آنچه كه دم بدم وپيوسته تغير مي كند همين زيادات است. پس درحقيقت آنچه حركت است همين زيادات متصله است كه به مي توانيم بگوييم اشتداد سود يا اشتداد موضوع درسواد، نه سواد مشتد؛ چون سواد يا ازبين مي رود ويا ثابت است ودر هردوصورت نمي تواند صفت اشتداد وسيلان را داشته باشد. با توجه به اين مطلب مي توانيم بگوييم فرض اوّل ودوّم هر دوباطل است؛ چون هردومبتني است بر اينكه چيزي ثابت داريم، درحاليكه ما دراشتداد سواد ويا درحركت موضوع از بياض به سواد چيزي ثابت نداريم، بلكه يك امر بسيط سيّال داريم كه درهرلحظه اي نوع خاص ومستقل است وفقط دراسم با بياض وسواد شريك است واينكه بسيط است ضرر به نوع بودن وارد نمي كند؛ چرا كه نوع ممكن است از جنس وفصل درست شود، كه تمايز انواع به فصول باشد وممكن هم است انواع با تمام ذات تمايز داشته باشد. پس اوّلاً دوتانوع، يكي سواد وديگري بياض نداريم، بلكه انواع مختلف داريم كه فقط دراسم سواد وبياض شريك اند، وثانيا تركيب نداريم تا امتزاج داشته باشيم.

متن : ويظهر من هذا ( از اينكه گفتيم درتسود سواد قبلي از بين مي رود وسود بعدي جايش مي آيد ويا اينكه سواد قبل ثابت است وزيادات بر آن اضافه مي شود / از اينكه تسود اشتداد سواد است نه سواد مشتد ) أن اشتداد السواد يخرجه عن نوعه الأول، إذ يستحيل‌ أن يشير إلى موجود منه و زيادة عليه مضافة إليه بل كل ما يبلغه من الحدود فكيفية بسيطة واحدة. لكن الناس يسمون جميع الحدود المشابهة لحد واحد سوادا، و جميع المشابهة للبياض أى‌ المقاربة له بياضا. والسواد المطلق هو واحد ( سواد كه درطرف واقع شده واشد از آن نيست، وبرخي از محشين مي گويد درتحققش تامل است )، و هو طرف خفى ( براي ماخفي است هرچند درعالم واقع وجود دارد ولي ما پيدا نمي كنيم )، و البياض كذلك ( يعني بياض مطلق واحد است وبراي مامخفي ) و ما سوى ذلك كالممتزج. و الممتزج ليس‌ أحد الطرفين، و لا يشاركه فى حقيقة المعنى، بل فى الاسم و إنما تتكون الأنواع المختلفة فى الوسط، لكنه يعرض لما يقرب من أحد الطرفين أن ينسب إليه، و الحس‌ ربما لم يميز بينهما ( نوع قبلي وبعدي؛ يعني ممتزج واحدالطرفين ) فظنهما نوعا واحدا و ليس كذلك، و تحقيق هذا فى العلوم الكلية ( يعني الهيات بالمعني الاعم ).

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo