< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

95/09/13

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اقسام اوصاف

بحث درعلم الهي به جزئيات متغيره داشتيم، كه با تغيير درآنها تغيير درعلم روي مي دهد. وبيان كرديم كه علم الهي به جزئيات متغيره از طريق اسباب منحصر به فرد آنها ست واز آنجاي كه اسباب تغيير نمي كند علم الهي هم تغيير نمي كند. شاهد براين مطلب از كلام ابن سينا درالهيات شفا آورديم كه بيان شد، شاهد ديگر كلام شيخ دراشارات است كه درفصلي علم الهي به جزئيات را بيان مي كند ودرفصل بعدش فرق علم وقدرت را ولاهيجي هردوفصل بلكه سه فصل را دراين جا آورده است.

تقسيم صفات: صفات به لحاظ نسبتش به موصوف اقسامي دارد؛ يا اضافي محض است كه تقسيم نمي شود ويا حقيقي است كه تقسيم مي شود به ذات اضافه وغير ذات اضافه، وذات اضافه هم يا باتغيير مضاف اليه تغيير نمي كند ويا باتغيير مضاف اليه تغيير مي كند.

پس درمجموع چهار قسم صفت داريم:

1. صفت اضافي محض كه به لحاظ اضافه به موصوف وصف آن به شمار مي آيد، مثل دست راست وچپ بودن ودرشمال وجنوب بودن؛

2. صفت حقيقيه يا متقرره ي محض كه اضافه به غير ندارد و به لحاظ تقرردرذات موصوف وصف موصوف است، مثل حيات؛

3. صفات حقيقيه ذات اضافه كه با تغيير مضافه اليه تغيير نمي كند، مثل قدرت؛

4. صفات حقيقيه ذات اضافه ي كه با تغيير مضاف اليه تغيير مي كند، مثل علم.

از چهار قسم قسم اول كه تقرر درذات موصوف ندارد تغيير آن باعث تغيير موصوف نمي شود، مثلا درشمال يا دردست راست شي بودن تغيير مي كند ولي موصوف آن تغيير نمي كند. قسم دوم تقرر در ذات موصوف دارد واضافه به غير ندارد، مثل حيات داشتن كه براي موصوف از اضافه به غير حاصل نشده است تا تغيير غير موجب تغيير صفت شود. اين دوقسم نياز به بحث ندارد اما قسم سوم وقسم چهارم كه هم تقرر درذات موصوف دارند وهم اضافه به غير نياز به بحث دارند. ولذا لاهيجي اين دوقسم را مستقلا تحت عنوان اول وثاني بحث مي كند.

قسم اول: قسم اول از اوصاف حقيقي ذات اضافه يا همان قسم سوم از اقسام فوق هم تقرر درذات موصوف دارد وهم اضافه به غير، ولي تغيير مضاف اليه موجب تغيير صفت نمي شود، مثل قدرت كه ممكن است مقدور تغيير كند ولي قدرت قادر تغيير نمي كند، مثلا انسان كه قدرت بر بلند كردن بيست كيلو دارد با از بين رفتن بيست كيلو قدرت انسان بر بلند كردن بيست كيلو از بين نمي رود.

دليل: عدم تغيير قدرت به اين جهت است كه قدرت اولا وبالذات به مقدوركلي تعلق مي گيرد وثانيا وبالعرض اضافه به مقدور جزئي، ومقدور كلي وبدون واسطه ي قدرت تغيير نمي كند ولذا قدرت تغيير نمي كند. آنچه كه تغيير مي كند مقدور جزئي است ولي به دليل واسطه داشتن باعث تغيير صفت نمي شود؛ مثلا انسان قدرت دارد كه بيست كيلو را بر دارد حال اين بيست كيلو ممكن است سنگ باشد ممكن است چوب باشد وممكن است امر ديگر باشد، وبا تغيير سنگ قدرت بربيست كيلو تغير نمي كند.

متن: ثمّ قسّم الصفات للأشياء و محصل القسمة [الف]أنّ من[:بعضي از] الصّفة ما يتغيّر بتغيّرها الموصوف، [ب]ومنها ما لا يتغيّر بتغيّرها الموصوف، فالثّاني لا يكون متقرّراً في ذات الموصوف مثل كونك يميناً وشمالاً[:مثل اينكه دردست راست باشي يا دردست چپ]. والأوّل يكون متقرّراً في ذات الموصوف، وهذه: [1]إمّا أن لا يلزمها إضافة إلى غير الموصوف وهي القضية المحضة مثل السواد و البياض[: مثل سواد وبياض ديوار كه به غير موصوف اضافه ندارد] [2]وإمّا أن يلزمها إضافة إلى غيره[:موصوف]. و هذه[:اين قسم دوم كه به غير موصوف اضافه دارد] على قسمين: ما لا يتغيّر بتغيّر المضاف إليه، و ما يتغيّر بتغيّره.

فالأوّل[:كه با تغيير مضاف اليه تغيير نمي كند] كالقدرة؛ فإنّها هيئةٌ للذات، بسببها[:هيئت] يصحّ أن يصدر عن تلك الذات فعلٌ[:فاعل يصدر] فهي[:اين صفت] تقتضي كون القادر مضافاً إلى مقدور عليه و لا يتغيّر بتغيّر المضاف إليه[:مقدور]؛ فإنّ القادر على تحريك زيد لا يصير غيرَ قادر في ذاته عند إنعدام زيد، لكن يتغيّر إضافته تلك[:قدرت براين مقدور تغيير كرده ولي اصل قدرت تغيير نكرده است]؛ فإنّه[:تعليل براي تغييراضافه] حينئذ[:كه زيد معدوم شد] لا يكون قادراً على تحريك زيد و إن كان قادراً في ذاته.

و السبب في ذلك[:كه باتغييرمقدورات جزئي قدرت تغييرنمي كند] أنّ القدرة تستلزم الإضافة إلى أمر كلّيٍّ لزوماً أوّليّاً ذاتيّاً، وإلى الجزئيّات الّتي تقع تحت ذلك الكلّي لزوماً ثانياً غير ذاتيّ[:يعني قدرت اولا وبالذات اضافه به كلي دارد وثانيا وبالعرض اضافه به جزئي]، بل بسبب ذلك الكلّيّ و الأمرُ الكلّيّ الّذي تتعلق الصفة به لا يمكن أن يتغيّر فلاجل ذلك[:كه متعلق كلي تغيير نمي كند] لا يتطرّق التغيّر إلى الصفة، وأمّا الجزئيات فقد تتغيّر و يتغيّر بتغيّرها معنى الاضافات[:اضافه بيانيه يعني معناي كه عبارت است از اضافات جزئي] الجزئيّة العرضيّة[:باواسطه] المتعلقة بها[:جزئيات].

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo