درس شوارق - استاد حشمت پور
94/03/30
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اقسام سه گانه تضاد حركات
آنچه که از کلام ابن سینا بدست می آید این است که تضاد حرکات از ناحیه تضاد اطراف شان است وتضاد اطراف حرکات سگونه است:
1.ذات طرفین تضاد داشته باشند، مثل سواد وبیاض درحرکات تبیض وتسود.
2. ذات طرفین تضاد نداشته باشند بلکه بلحاظ وصف شان تضاد داشته باشند واین وصف از ناحیه ی حرکت نیامده است، مثل علو وسفل.
3. ذات طرفین تضاد نداشته باشند بلکه بلحاظ وصفی که از ناحیه ی حرکت آمده است تضاد داشته باشند مثل مبدئیت ومنتهائیت.
لاهيجي: برخي از اقسام سه گانه تضاد حركات فقط به دوقسم اول توجه كرده اند، نه به قسم سوم، وبه همين خاطر اشكال كرده اند.
اشکال: بین مفاد حرف شما با تصریح کلام قوم تهافت وجود دارد؛ چرا که شما گفتید تضاد حرکات از ناحیه ی تضاد اطراف آن است واین درصورتی است که بین اطراف غایت خلاف وجود داشته باشد وضد واحد هم واحد باشد. پس درحرکات أینی فقط باید درجای تضاد باشد که حرکت از مرکز به محیط وبالعکس باشد، چرا که فقط دراین صورت است که بین اطراف غایت خلاف است. اما قوم تصریح کرده است که بین حرکت علوی وسفلی سنگ تضاد وجود دارد، سنگ که با حرکت قسری بالا وبا حرکت طبیعی به پایین می آید حرکت الی العلو والی السفل آن تضاد دارد.
متن:فقد صرّح بانّ تضاد الطرفين يكون على ثلاثة اقسام:
الاوّل: ان يكون لذات الطرفين كالسواد و البياض،
الثانى: ان يكون لوصف غير متعلق بالحركة ككون الطّرف فى غاية القرب من الفلك او غاية البعد عنه. الثالث: ان يكون لوصف متعلق بالحركة كالمبدئية و المنتهائية.
و انّ كلّ واحد منها موجب لتضاد الحركة بالذات.
و قد غفل عن القسم الثالث كثير من المتاخرين فاستشكل عليهم الامر بلزوم ان لا يتحقق التضاد فى الحركات الاينيّة الّا بين الصّعود من المركز الى المحيط و الهبوط من المحيط الى المركز اذ فى ما سوى ذلك لا يتحقق ما اعتبر فى التضاد من غاية التباعد و كون ضد الواحد واحدا مع تصريح القوم بان حركتى الحجر علوا و سفلا بالقسر و الطبع متضادتان.
آنچه که از کلام ابن سینا بدست می آید این است که تضاد حرکات از ناحیه تضاد اطراف شان است وتضاد اطراف حرکات سگونه است:
1.ذات طرفین تضاد داشته باشند، مثل سواد وبیاض درحرکات تبیض وتسود.
2. ذات طرفین تضاد نداشته باشند بلکه بلحاظ وصف شان تضاد داشته باشند واین وصف از ناحیه ی حرکت نیامده است، مثل علو وسفل.
3. ذات طرفین تضاد نداشته باشند بلکه بلحاظ وصفی که از ناحیه ی حرکت آمده است تضاد داشته باشند مثل مبدئیت ومنتهائیت.
لاهيجي: برخي از اقسام سه گانه تضاد حركات فقط به دوقسم اول توجه كرده اند، نه به قسم سوم، وبه همين خاطر اشكال كرده اند.
اشکال: بین مفاد حرف شما با تصریح کلام قوم تهافت وجود دارد؛ چرا که شما گفتید تضاد حرکات از ناحیه ی تضاد اطراف آن است واین درصورتی است که بین اطراف غایت خلاف وجود داشته باشد وضد واحد هم واحد باشد. پس درحرکات أینی فقط باید درجای تضاد باشد که حرکت از مرکز به محیط وبالعکس باشد، چرا که فقط دراین صورت است که بین اطراف غایت خلاف است. اما قوم تصریح کرده است که بین حرکت علوی وسفلی سنگ تضاد وجود دارد، سنگ که با حرکت قسری بالا وبا حرکت طبیعی به پایین می آید حرکت الی العلو والی السفل آن تضاد دارد.
متن:فقد صرّح بانّ تضاد الطرفين يكون على ثلاثة اقسام:
الاوّل: ان يكون لذات الطرفين كالسواد و البياض،
الثانى: ان يكون لوصف غير متعلق بالحركة ككون الطّرف فى غاية القرب من الفلك او غاية البعد عنه. الثالث: ان يكون لوصف متعلق بالحركة كالمبدئية و المنتهائية.
و انّ كلّ واحد منها موجب لتضاد الحركة بالذات.
و قد غفل عن القسم الثالث كثير من المتاخرين فاستشكل عليهم الامر بلزوم ان لا يتحقق التضاد فى الحركات الاينيّة الّا بين الصّعود من المركز الى المحيط و الهبوط من المحيط الى المركز اذ فى ما سوى ذلك لا يتحقق ما اعتبر فى التضاد من غاية التباعد و كون ضد الواحد واحدا مع تصريح القوم بان حركتى الحجر علوا و سفلا بالقسر و الطبع متضادتان.
