< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

94/01/17

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: برهان برنفي حركت جوهري
بحث درحركت جوهري داريم كه ابن سينا حركت درجوهر را قبول ندارد ودليل برنفي حركت جوهر اقامه مي كند.
دليل: حركت جوهري يعني حركت متحرك درصورت نوعيه. متحرك درحركت جوهري ماده است وماده مادام كه بالقوه است نمي تواند متحرك باشد چرا كه حركت متفرع برفعليت است پس بايد باگرفتن صورت نوعيه بالفعل شود واز آنجاي كه مسافت هم صورت نوعيه است پس بايد صورنوعيه پي درپي بيايند تا حركت صدق كند، اما از آنجاي كه بين صورت درمبدأ وصورت درمنتها است بي نهايت صورت مي تواند وجود داشته باشد، چنانچه حركت جوهري واقع شود لازم مي آيد: 1. تتالي آنات، 2. محصورشدن نامتناهي بين حاصرين يعني صورت كه درمبدأ وصورت كه درمنتها است، 3. قطع نشدن حركت.
بيان مطلب: درحركت جوهري چند ويژگي وجود دارد؛ اولا حركت جوهري بنحو كون وفساد است كه ماده با گرفتن صورت نوعيه كائن وبا ازدست دادن آن فاسد مي شود، ثانيا ماده وقتي مي تواند متحرك باشد كه صورت نوعيه را بگيرد وبالفعل شود تا بتواند حركت كند، ثالثا بين صورت كه ماده در مبدأ حركت مي گيرد وصورت كه درمنتهاي حركت مي گيرد بي نهايت صورت نوعيه وجود دارد، چنانكه درهرحركتي بين مبدأ ومنهاي مسافت بي نهايت حدود بالقوه وجود دارد.
باتوجه به سه ويژگي فوق چنانچه حركت جوهري وجود داشته باشد بايد صورنوعيه پي درپي بيايد واز بين برود تاحركت جوهري صدق كند واين تتالي آنات است واز آنجاي كه بين مبدأ ومنتها بي نهايت صورت بالقوه وجود دارد وبايد همه ي اين صور بالفعل شود محصورشدن بي نهايت بين حاصرين است وچون صوربالقوه بي نهايت است اين حركت نبايد قطع شود، وحال آنكه هم تتالي آنات باطل است، هم محصور شدن بي نهايت بين حاصرين وهم قطع نشدن حركت.
اشكال نقضي: اگر استدلال شما تمام باشد لازم مي آيد كه حركت كيفي هم وجود نداشته باشد؛ چرا كه درحركت كيفي وبلكه هرحركت بين مبدأ ومنتها بي نهايت حدود بالقوه وجود دارد وبايد متحرك اين حدود را پي درپي طي كند پس هم لازم مي تتالي آنات وهم محصورشدن بي نهايت بين حاصرين وهم قطع نشدن حركت، درحاليكه حركت كيفي شما اين توالي فاسد را نمي پذيرد پس دليل شما درست نيست.
جواب: حركت كيفي باحركت جوهري فرق دارد؛ چرا كه درحركت كيفي اولا متحرك بالفعل است ولازم نيست كه باگرفتن كيف متحرك شود برخلاف حركت جوهري وثانيا درحركت كيفي لازم نيست كه كيف بالفعل شده ازبين برود برخلاف حركت جوهري كه صورت كائن شده بايد فاسد شود. پس درحركت كيفي توالي فاسد فوق لازم نمي آيد.
توضيح مطلب: بدليل آنكه لازم نيست كيف هاي بالفعل شده از بين بروند تاكيف بعدي بيايد بلكه كيف قبلي با كيف بعدي باهم جمع مي شود تتالي آنات لازم نمي آيد. وازآنجاي كه متحرك بالفعل لازم نيست تك تك حدود بالقوه را جدا گانه بالفعل كند بلكه مي شود چند حد بالقوه ي مسافت را يكباره بالفعل كند پس محصورشدن بي نهايت بين حاصرين وقطع نشدن حركت لازم نمي آيد؛ چرا كه مسافت بالفعل متناهي است ومتحرك بالفعل همين مسافت متناهي را طي مي كند.
متن:ثمّ بيّن ذلك(نفي حركت جوهري) ببيان برهانيّ فقال و نقول: أيضاً فإنّ موضوع الصور الجوهريّة؛ أي المادّة لا يقوم بالفعل إلّا بقبول الصّورة و هى لا توجد إلّاشياءً بالقوّة. والذّات الغير المحصّلة بالفعل يستحيل أن يتحرّك من شي‌ء إلى شي‌ء فإن كانت الحركة الجوهريّة موجودة فلها متحرّك موجود و ذلك المتحرّك(متحرك موجود) يكون صورة هو(متحرك) بها(صورة) بالفعل و يكون جوهراً قائماً بالفعل.
ثمّ قال: و لا يمكن أن يقال إنّ هذا القول(اشكال حركت جوهري) يلزم أيضاً على حركة الاستحالة و ذلك(اينكه لايمكن) لأنّ الهيولى محتاجة في قوامها إلى وجود صورة بالفعل و الصّورة إذا وجدت بالفعل حصلت نوعاً بالفعل فوجب أن يكون الجوهر الّذي بين الجوهرين أمراً محصّلاً بالفعل ليس بالفرض و لا كذلك في الأعراض الّتي يتوهّم بين كيفيّتين مثلاً فإنّها "مستغنى عنها" في قوام الموضوع بالفعل. انتهى‌»


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo