< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

93/11/19

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: اقسام أين
بحث در اقسام أين داشتيم نبابر قول متكلمين. فلاسفه وجمهور متكلمين معتقد اند كه براي حصول درحيز جوهريت كافي است، اما گروهي از متكلمين معتقد اند كه براي حصول درحيز جوهريت كافي نيست بلكه بايد صفتي عارض جوهرشود تا جوهر درحيز حاصل شود. حصول جوهر درحيز كائنيت است وصفت كه علت حصول است كون است.
بيان حصرصفت يا كون درچهارتا: علت حصول جوهر درحيز چهارتا است، نه بشتر، چرا كه جوهر الف) يا با جوهر ديگر ملاحظه مي شود، ب) ويا با جوهر ديگرملاحظه نمي شود.
اگر حصول جوهردرحيزبا جوهر ديگر ملاحظه شود: 1.يا ممكن است بين دوجوهرچيزي واسطه مي شود درصورت صفت يا كون كه باعث حصول جوهر دراين حيز شده افتراق ناميده مي شود. 2. ويا ممكن نيست بين دوجوهر چيزي واقع نمي شود، دراين فرض صفت يا كون كه باعث حصول جوهر در حيز شده افتراق ناميده مي شود.
ب) چنانچه حصول جوهر در حيز با جوهر ديگر ملاحظه نشود در اين صورت: 1. يا جوهر درحيز ديگر حاصل بوده است، كه دراين صورت صفت يا كون كه باعث حصول جوهر درحيز دوم شده حركت است، 2. ويا جوهر درحيز ديگر حاصل نبوده است، ودر اين صورت صفت يا كون كه باعث حصول جوهر درحيز شده سكون است.
باتوجه به بيان فوق اكون يا صفتي كه باعث حصول جوهر درحيز مي شود چهار است: افتراق، اجتماع، حركت وسكون.
نكته: مراد از افتراق امكان اقتراق است نه افتراق بالفعل تا شامل افتراق دوجرهر با تخلل خلأ هم بشود، چرا كه درصورت تخلل خلأ واسطه بالفعل نيست بلكه بالامكان است.
حركت: حركت كه باعث حصول جوهر در حيز مي شود، عبارت است از حصول اول متحرك درحيزدوم، چرا كه جسم تا درحيز اول است حركت ندارد ووقتي كه از حيز اول خارج وبه حيز ثاني وارد شد اولين حصولش در حيز ثاني حركت است، امّا مكث كه در حيز ثاني دارد حصول ثاني است وسكون است نه حركت. پس حصول اول متحركت درحيز ثاني حركت است نه حصول هاي بعدي.
همان گونه كه حصول اول درحيز ثاني حركت است خروج متحرك از حيز اول هم حركت است؛ چرا كه حصول اول متحرك درحيز ثاني درحقيقت همان خروج متحرك از حيز اول است، منتها وقتي كه حصول اول متحرك را نسبت به حيز ثاني ملاحظه مي كنيم دخول وحركت به سوي آن است وزمانيكه نسبت به حيز اول ملاحظه كنيم خروج وحرك از آن است.
تذكر: مراد از اوليت حصول حصول بالفعل نيست، چرا كه ممكن است متحرك با انقطاع حركتش از بين برود پس مراد حصول تقديري است.
سكون: سكون عبارت است از حصول دوم شيء درحيز اول؛ يعني وقتي كه شيء درحيزش مكث دارد ومتوقف است سكون دارد، ودراين صورت حيز ثاني ندارد واگرحيز ثاني ندارد حيز اول بالفعل هم ندارد، بله اگر به آن حيز اول مي گوييم به اين معنا است كه اگر حركت مي كرد به حيز ديگر، اين حيزش اول بود.
اجتماع: اجتماع دوجوهر عبارت است از مجاورت آن دو وبعبارت ديگر اجتماع دوجسم وقتي است كه مماس باشند، ومماس همان مجاورت است، نبابرقول آمدي. اما بنا برقول اشاعره ومعتزله مماسه غير از مجاورت است، وبه تبع مجاورت حاصل مي شود.
متن:وبالجملة: قد حصروا الكون فى أربعة انواع لانّ حصول الجوهر فى الحيز: إمّا أن يعتبر بالنّسبة إلى جوهر آخر أولا.
و على الاوّل(كه جوهررا باجوهر ديگرملاحظه كنيم): إمّا أن يكون بحيث يمكن أن يتوسّطهما(دوجوهر) ثالث، فهو الافتراق و الّا(اگر ممكن نباشد كه چيز سوم واسطه شود) فالاجتماع. (توضيح صورت كه واسطه شدن چيز سوم ممكن باشد:) واعتبر امكان تخلّل الثّالث دون تحقّقه(تخلل) ليشمل افتراق الجوهرين بتخلّل الخلأ، فإنّه لا ثالث بينهما(دوجوهر) بالفعل، بل بالإمكان.
و على الثّانى(كه جوهربا جوهر ديگر ملاحظه نشود): إن كان مسبوقاً بحصوله فى حيّز آخر فهو(كون يا علت حصول جوهر درحيز دوم) الحركة. و ان كان مسبوقا بحصوله(جوهر) فى ذلك الحيّز فالسّكون(كون يا علت حصول جوهر دراين حيز).
فالحركة حصول أوّل فى حيّز ثان. و السّكون حصول ثان فى حيّز أوّل. و أوليّة الحيّز فى السكون قد لا يكون تحقيقاً بل تقديراً، كما فى الساكن الّذي لا يتحرك قطعا فلا يحصل فى حيّز ثان. وكذا(يعني تقديري است) أوّلية الحصول فى الحركة، لجواز أن ينعدم المتحرّك فى آن انقطاع الحركة.
و أمّا الخروج من الحيّز الأوّل فهو نفس الحصول الأوّل فى الحيّز الثانى على ما صرّح به الآمدي، فهو(خروج ...) أيضا(همان طور كه حصول اول حركت است) حركة، و تحقيقه أنّ الحصول الأوّل فى الحيّز الثّانى من حيث الإضافة إليه دخول و حركة إليه و من حيث الإضافة إلى الحيّز الاوّل خروج و حركة منه.
ثمّ الاجتماع لا يتصوّر إلّا على وجهٍ واحدٍ. و الافتراق يتصّور على وجوهٍ متفاوتةٍ في القُرب و البُعد حتى ينتهى غاية القرب إلى المجاورة الّتى هى الاجتماع و من اسمائها(مجاورة) المماسة أيضاً على ما يراه الأُستاذ ابو إسحاق. وهو أقرب إلى الصّواب ممّا ذكره الأشعرى و المعتزلة من أنّ المماسّة غير المجاورة، بل أمر تتبعها(مجاورت) و تحدث عقيبها(مجاورت). كذا فى شرح المقاصد.



BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo