< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

93/09/17

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: فرح، غم وغضب
بحث دركيفيات نفسانيه داشتيم آنهاي كه معروف بودند بيان شد، آنهاي را كه متداول نيست تحت عنوان ساير كيفيات نفسانيه بيان مي كنيم، صحت ومرض بيان شد حال مي پردازيم به فرح وغم و...
فرح: درباب فرح سه بحث داريم : 1. تعريف فرح، 2. سبب معد فرح، 3. اسباب فاعله فرح.
تعريف فرح: فرح كيفيت نفسانيه ي است كه به دنبال دارد حركت روح را به سمت خارج بدن اولا به تدريج وثانيا براي طلب وصول امر ملذّ.
توضيح مطلب:
الف) تعريف روح بخاري: دربدن ما غير از اعضاي بدن چهار خلط وجود دارد؛ خون، بلغم، سودا وصفرا، كه معظم آن خون است. صفوه ي اخلاط اربعه جسم لطيف است كه بخاطر لطافتش به بخار تشبيه مي شود وبه آن روح بخاري مي گويند. مراد از روح درفلسفه همين روح بخاري است كه فعاليت وسلامت قوا به آن بستگي دارد؛ چرا كه روح بخاري مركب قوا است. مثلا درتوجيه دوبيني چنين گفته اند كه روح بخاري كه در پيشاني است اضطراب دارد واين اضطراب سبب دوبيني شخص مي شود.
ب) اقسام روح بخاري : روح بخاري سه شاخه دارد:
1ب) روح نباتي: روح بخاري كه كار هاي نباتي حيوان مثل تغذيه، تنميه وتوليد به عهده اي آن است مركزش كبد است،
2ب) روح حيوان: روح بخاري كه كارهاي حيواني حيوان مثل احساس وحركت بعهده اش است مركزش قلب است،
3ب) روح نفساني: روح بخاري كه كار هاي انساني بعهده اش مي باشد مركزش مغز است.
ج) تاثير روح بخاري در بدن: بر اساس تجربه مي دانيم كه وقتي مي خوابيم گويي روح بخاري به داخل بدن مي رود وحواس از فعاليت باز مي ماند، وزمانيكه بيدار مي شود روح بخاري به بيرون بدن مي آيد وحواس فعّال مي شود.
د) روح بخاري هنگام فرح: هنگام فرح روح بخاري تدريجا وبراي وصول به امر ملذّ به سمت بيرون بدن مي آيد وگويا كه مي خواهد از بدن وپرواز كند ومحيط بشتري را دراختيار بدن بگذارد.
سبب معدّ: سبب معدّ فرح اين است كه روح بخاري بلحاظ كميت وكيفيت به بهتري حالش باشد؛ بلحاظ كميت بايد طوري باشد كه درتمام بدن پخش شود وگويي در حال تشعشع است، اما اگر كم باشد نمي تواند مسافت قلب وبدن را طي كند وبه بيرون پخش شود. وبلحاظ كيفيت روح بخاري اولا بايد درلطافت وغلظت در حد اعتدال باشد، نه آن قدر لطيف باشد كه پاره شود وبه بدن پخش نشود ونه آن قدر غليظ باشد كه نتواند درتمام شريان ومويرگ هاي بدن نفوذ كند، وثانيا بايد در حد اعلاي صفا ونورانيت باشد، نه اينكه كدر باشد وغير شفّاف.
تذكر: هربدني روح بخاري اش به اندازه ي خودش است، نه اينكه بدن چاق روح بخاري اش بشتر باشد وبدن لاغر كمتر ويا بالعكس.
اسباب فاعلي فرح : اسباب فاعلي فرح هيئات نفساني است، اما اين هيئات اسباب دارند كه ممكن است نفساني نباشند، جامع اين اسباب تخيل كمال علم وقدرت است.
اقسام فرح: فرح را مي شود با توجه به اسبابش به اقسام مختلف تقسيم كنيم:
1. فرح كه از تخيلِ احساس محسوسات ملائم بدست مي آيد، حال چه اين تخيل هنگام احساس محسوسات باشد يا بعد از احساس محسوسات ملائم؛ چرا كه تخيل هم با حساس محسوسات فعال است وهم بعد از احساس محسوسات فعاليت مي كند،
2. فرح كه از تخيل دست يافتن به مراد حاصل مي شود،
3. فرح كه از تخيل استيلا به غير حاصل مي شود،
4. فرح كه از تخيل اظهار استيلا به غير بوجود مي آيد،
5. فرح حاصل از تخيل رفع شدن امور مؤلم،
6. فرح حاصل از ياد آوري امور ملذ.
غم: غم متقابل با فرح است ولذا تمام آنچه را كه درباره ي فرح گفتيم؛ ازتعريف، سبب معده واسباب فاعلي، درباره ي غم مي آيد با درنظر گرفتن تقابل.
تعريف غم : غم كيفيت نفساني است كه به دنبال دارد حركت روح را يا به داخل بدن بخاطر خوف كه موذي دارد ويا به خارج بدن بخاطر طلب انتقام.
قبلا بيان كرديم كه هنگام فرح روح بخاري به سمت بيرون بدن مي آيد اولا به تدريج وثانيا براي طلب وصول به امر ملذ، بديهي است كه چنانچه خروج روح بخاري به سمت بيرون يكي از اين قيود را نداشته باشد فرح نخواهد بود، اگر اين خروج براي طلب وصول به امر ملذ نباشد بلكه براي طلب انتقام باشد كه مولم است غم است؛ چرا كه لذت والم هم تقابل دارند ولذا خروج براي طلب وصول به مؤلم غم است، چنانكه خروج براي طلب وصول به ملذ فرح است.
بعبارت ديگر خروح روبخاري به سمت بيرون بدن براي طلب انتقام چون همراه غضب وحزن است وغضب همراه حزن حركت به سمت داخل را لازم دارند، اين خروج با حركت به سمت داخل همراه است ولذا غم است.
هنگام غم روح بخاري به سمت داخل بدن مي ورد واين درظاهر بدن هم تاثير مي گذارد وبدن جمع مي شود وگاهي به صورت زانوي غم در بغل گرفتن ظاهر مي شود.
غضب: غضب كيفيت نفساني است كه به دنبال دارد حركت روح به خارج بدن را در صورت كه اولا اين خروج دفعي باشد وثانيا براي طلب انتقام باشد. ( طلب انتقام اگر همراه حزن نباشد فقط حركت روح به سمت خارجِ بدن است)
متن: والفرح‌: وهو كيفيّة نفسانية يتبعها(به دنبال مي آيد اين كيفيت نفسانيه را) حركة الرّوح الى خارج البدن قليلا قليلا(تدريجا) طلبا للوصول الى الملذّ.
والسبب المعدّ لاصل الفرح(نه اقسام فرح) هو كون حامله ـ اعنى: الرّوح(روح حيواني) الّذي فى القلب ـ على افضل احواله (1) فى الكمّ بان يكون كثيرا لاجل انّ زيادة الجوهر يوجب زيادة القوّة و لانّه مع الكثرة يبقى قسط و اف منه فى المبدأ الّذي هو القلب و قسط و اف للانبساط الّذي يكون عند الفرح لانّ القليل(روح كم) تجذبه الطبيعة و تضبطه هناك(درهمان قلب) و لا يمكنه من الانبساط. (2) وفى الكيف بان يكون معتدلا فى اللّطافة و الغلظ و ان يكون شديد الصّفاء و النورانيّة.
والأسباب الفاعلة للفرح هيئات نفسانية و الاصل(جامع) فيها(هيئات نفسانيه) تخيّل الكمال إمّا العلم او القدرة(كمال كه علم است يا قدرت)، ويندرج فى هذه الاسباب (1)الاحساس بالمحسوسات الملائمة (2)والتمكن من تحصيل المراد (3) والاستيلاء على الغير (4)واظهار ذلك الاستيلاء (5)والخروج عن الامور المولمة (6)وتذكر الامور الملذّة.
والغم: وهوكيفيّة نفسانيّة يتبعها حركة الرّوح إلى الداخل خوفاً من موذٍ واقع(واقع كه اعم ازخارج وعندالنفس است) وإلى الخارج طلباً للانتقام،(چون باطلب انتقام) حيث يوجد معه(طلب انتقام) غضب و حزن، (غضب همراه حزن:) فالغضب يلزمه الحركة الى الداخل.
والاسباب المعدة(سبب معدات بلحاظ كم وكيف جمع بسته شده) لاصل الغم(درمقابل اقسام غم) هى مقابلات المعدّة لاصل الفرح و(عطف بر المعده) الفاعلة للغمّ مقابلات الفاعلة للفرح‌.
و الغضب‌: و هو ما يتبعها حركة الرّوح إلى الخارج دفعة طلبا للانتقام‌.(اگرحزن همراهش نباشد فقط حركت به سمت خارج دارد)



BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo