< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

92/09/03

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : احكام ميل

بحث در احوال ميل داشتيم گفتيم كه دو بحث آن در اين جا ذكر مي شود يكي اقسام ميل وديگري احكام ميل، بحث اقسام ميل گذشت حال مي پردازيم به بحث احكام ميل.

حكم اوّل ميل : ميل علت قريب حركت است

بيان مطلب : هرجسم متحرك بواسطه اي طبيعت خود حركت مي كند ولي خود طبيعت چون ثابت است نمي تواند بدون واسطه محرك جسم باشد، بلكه بايد چيزي باشد كه دوجنبه ثابت ومتغير داشته باشد تا واسطه شود بين جسم وطبيعت، وآن ميل است كه بلحاظ ثباتش با طبيعت مرتبط است وبلحاظ تغييرش با جسم ارتباط دارد.

به بيان ديگر هر حركتي نياز به محرك دارد، امّا حركت ياطبيعي است ويا شوقي وعشقي. حركت چنانچه طبيعي باشد درصورت حركت بوجود مي آيد كه محرِّك خودش حركت نمايد وحركت هاي طبيعي محركش طبيعت است كه ثابت است پس بايد امري باشد كه دو جهت ثابت ومتغير داشته باشد تا واسطه شود بين جسم متحرك وطبيعت ثابت وآن امر ميل است. پس ميل علت قريب حركت است. بله در حركت هاي عشقي وشوقي نياز نيست محرِّك حركت نمايد تا متحرك را حركت دهد بلكه در چنين حركات محرِّك مي تواند ثابت باشد ومتحرك به سمت آن حركت نمايد، چنانكه حركت فلك شوقي است براي تشبه به عقول كه ثابت اند.

كلام خواجه در شرح اشارات :

خواجه درشرح اشارات بيان مي كند كه چگونه ميل واسطه است بين طبيعت وجسم متحرك، به اين نحو كه حركت لازمِ دارد تحت عنوان سرعت وبط، كه قابل اشتداد وتضعف است؛ بعبارت ديگر اوّلاً حركت لازمِ دارد به اسم سرعت وبط، ثانياً سرعت وبط قابل اشتداد وتضعف است وثالثاً سرعت وبط نسبي است؛ يعني يك چيز است كه به يك لحاظ سرعت دارد وبلحاظ ديگر بطي است؛ به بيان سوّم هر حركتي كه از جسم صادر مي شود حركت خاص است كه با حركت هاي ديگر فرق دارد.

طبيعت امر ثابت است و نسبت آن به تمام حركات ممكن براي جسم مساوي است؛ مثلاً فلان حركت خاص اين جسم كه داراي سرعت خاص است وحركت خاص ديگري اين جسم كه سرعت خاص خودش را دارد و حركت هاي خاص ممكن ديگر براي اين جسم خاص همه نسبت به طبيعت حاله در جسم رابطه اي مساوي دارد ولذا اگر فلان حركت خاص اين جسم بخواهد از طبيعت آن صادر شود بايد چيزي واسطه شود تاحركت خاص ازطبيعت صادر شود وآن واسطه ميل است.

تنظير مسأله : نسبت طبيعت به حركت هاي خاص مثل نسبت عقل است به ابدان مختلف، كه باهمه اي ابدان رابطه اي مساوي دارد ولذا براي افاضه اي نفس به بدن خاص بايد بدن قابليت پيدا نمايد واقتضاي نفس خاص از عقل نمايد تا عقل به آن نفس افاضه نمايد. درمانحن فيه هم ميل سبب مي شود كه حركت خاص از طبيعت صادر شود، در حقيقت رابطه اي ميل با جسم زمينه مي شود كه حركت خاص از جسم صادر شود.

خلاصه : نسبت طبيعت باهمه اي حركات مساوي است چه حركات كه در كذشته بوده وچه حركات كه درآينده بوجود مي آيد ويا حركات كه در يك زمان مي تواند باشد ولي كم و يا زياد مي شود، واينكه طبيعت از ميان تمام حركات ممكن يك حركت خاص را صادر مي كند بخاطر واسطه اي است كه دارد وآن واسطه ميل است كه زمينه اي حركت خاص را فراهم مي كند ودر حقيقت علت مباشر حركت است.

متن : و( عطف برامّا التقسيم ) امّا الاحكام فأمور : (1) منها ان الحركة لا بد لها منه بمعنى ان يكون هو الواسطة بين الطبيعة و بين الحركة و هذا معنى قوله‌ : وهو ( ميل ) العلّة القريبة للحركة. و الّا ـ اعنى و ان لم يكن صدور الحركة مما ( متحرك : طبيعت بلحاظ اينكه در جسم است متحرك اطلاق شده ) تصدر ( حركت ) عنه ( ما: متحرك ) بتوسّط الميل ( خبرلم يكن ) ـ امتنع صدورها ( حركت ) عنه ( ما : متحرك ) لامتناع صدور المتغير ( حركت ) عن الثابت ( متحرك يعني طبيعت ) من دون واسطة ( متعلق امتناع ) تناسبهما ( متغير وثابت ) و هذا معنى قوله‌ : و باعتباره ( ميل ) يصدر عن الثابت متغير.

قال المصنف فى شرح الاشارات ان الحركة لا تخلو عن حدّ ما من السّرعة و البطء ( يعني اصل سرعت وبطء ) لان كلّ حركة انما يقع (1) فى شي‌ء ما ( صفت شيء ما :) يتحرك المتحرك فيه مسافة[1] ( مسافت بمعناي خاص يعني أين كه متحرك در آن حركت مي كند ) كان او غيرها ( مثل كم يا كيف كه متحرك در‌آن حركت مي كند ) (2) و فى زمان ما. و قد يمكن ان يتوهّم قطع تلك المسافة بزمان اقل من ذلك الزمان[2] فيكون الحركة اسرع من الاولى او باكثر منه ( زمان ) فيكون ابطاء منها ( حركت ) فاذن الحركة لا ينفك عن حدّ ما من السّرعة و البطء و المراد من السرعة و البطء هو شي‌ء واحد بالذات و هو كيفية قابلة للشدة و لضعف و انّما يختلفان ( سرعت وبط ) بالإضافة العارضة لها ( كيفيت؛ يعني كيفيت را اگر مقايسه نماييم سرعت وبط درست مي شود ) فما هو سرعة بالقياس الى شي‌ء هو بعينه بطء بالقياس الى اخر


[1] مسافت دو اطلاق دارد : 1. هرچيزي كه متحرك در آن حركت كند 2. اين ومكان كه در آن متحرك حركت مي كند.
[2] مي شود زمان را ثابت نگهداريم ومسافت را زياد وكم كنيم باز هم سرعت وبط حاصل مي شود.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo