< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

92/07/13

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع : دلايل خاص عرض بودن تك تك انواع كم

بحث در اين داشتيم كه كم چه متصل باشد چه منفصل عرض است، نه جوهر، براي اين مدعا خواجه دوگونه دليل اقامه مي كند يكي دليل عام كه بيان شد و ديگري دليل خاص كه عرض بودن تك تك انواع كم را با دليل جدا اثبات مي كند.

بيان عرض بودن سطح : اگر چيزي را براي امري بادليل اثبات نموديم آن چيز ذاتي آن امر نيست وما تناهي را براي جسم بواسطه دليل اثبات مي كنيم پس تناهي عرضي است براي جسم وسطح هم توسط تناهي براي جسم اثبات مي شود پس سطح هم عرضي است

دليل عرض بودن خط : اگر خط ذاتي مي بود جدا نمي شد از ذي ذات، در حاليكه دركره خط واقعي نداريم. پس خط ذاتي نيست.

قائلين به جزء لايتجزي كره را درحقيقت كره نمي داند؛ چرا كه معتقد اند اجزاي لايتجزي كنار هم قرار گرفته است واين اجزا خط را مي سازد، ولي كره حقيقي كه يك امر متصل است خط حقيقي ندارد، بله مي توانيم در آن خط فرض نماييم.

دليل عرض بودن زمان : زمان درجاي است كه حركت باشد چرا كه زمان مقدار حركت است وحركت عرض. پس زمان محتاج به عرض است ومحتاج به عرض عرض است بنابر اين زمان عرض است.

بيان عرض بودن عدد : عدد از وحدات ساخته شده است؛ مثلا چهار از چهار واحد ساخته شده، ووحدت عرض است. پس عدد كه از وحدات ساخته شده عرض است؛ چرا كه از عرض عرض ساخته مي شود.

تذكر: وحدت تقسيم مي شود به وحدت عددي وغيري عددي وآنچه كه عرض است وحدت عددي است.

مسأله هفتم : سطح، خط ونقطه امروجودي اند.

متكلمين معتقد اند كه سطح، خط ونقطه امر عدمي اند؛ چرا كه سطح نهايت جسم است، خط نهايت سطح ونقطه نهايت خط ونهايت امر عدمي است. پس سطح، خط ونقطه امر عدمي اند.

لاهيجي : سطح، خط ونقطه امور وجودي اند، چرا كه اين امور مابه النهايت است؛ سطح امري است كه جسم به آن ختم مي شود، خط امري است كه سطح به آن منتهي مي شود ونقطه امري است كه خط به آن منتهي مي شود. پس سطح، خط ونقطه هرچند متصف مي شود به نهايت كه عدمي است ولي خودشان عدمي نيستند. بعبارت ديگر سطح، خط ونقط هر چند متصف مي شوند به نهايت كه امر عدمي است، ولي نهايت عدم مطلق نيست بلكه عدم مضاف است، سطح امري است كه جسم به آن ختم ومنتهي مي شود، خط امري است كه سطح به آن منتهي مي شود ونقطه امري است كه خط به آن منتهي مي شود وآنچه كه عدمي است انتها وانقطاع است نه سطح، خط ونقطه.

متن : و امّا الدليل الخاص باثبات عرضية السّطح فهو ان السطح انما يعرض للجسم بواسطة التناهى و هو ( تناهي ) ليس من مقوماته لافتقاره الى الاستدلال على ما مر ( دربحث تناهي ابعاد ) ( كبراي كلي : ) و ما ( سطح ) ثبت لشي‌ء ( جسم ) بواسطة اجنبية ( يعني تناهي ابعاد ) لا يمكن ان يكون ذاتياته ( جسم ) فهو( سطح ) خارج عن الجسم عارض له و هو المطلوب و الى هذا اشار بقوله‌ ( مبتدا :) و افتقار التناهى الى برهان‌

و اما الدليل الخاص بالخطّ : فهو ان الجسم قد يوجد بدون الخطّ كما فى الكرة الحقيقية و تحقق الشي‌ء بدون مقوّمه محال فالخطّ ليس بمقوم للجسم بل عرض و هو المطلوب . و هذا معنى قوله ( مبتدا : ) و ثبوت الكرة الحقيقية

و اما الدليل الخاص للزمان فهو انه مفتقر الى الحركة لكونه ( زمان ) مقدار لها و هى ( حركت ) عرض و المفتقر الى العرض عرض و هذا معنى قوله‌ ( مبتدا :) و الافتقار الى عرض‌

و امّا الدليل المختص بالعدد فهو انه متقوم عن الوحدات كما مر سابقا و هى ( وحدات ) اعراض لا محالة و المتقوم من الاعراض لا يكون جوهرا و هذا معنى قوله‌ و التقوم به‌ اى بالعرض و قوله يعطى عرضية الجسم التعليمى و السطح و الخطّ و الزمان و العدد نشر على ترتيب اللّف و هو ( يعطي عرضية ... ) خبر المبتدأ

المسألة السّابعة فى اثبات وجودية السّطح و الخطّ بل النقطة أيضا و ان لم يكن ( نقطه ) مما ( موضوعات ) نحن فيه ( دليل بيان نقطه :) لاشتراكهما ( لاشتراكها ) معهما ( خط وسطح ) فى الطرفية ( دليل اشترك :) فان السّطح طرف للجسم و الخطّ طرف السّطح و النقطة طرف للخطّ خلافا للمتكلمين فانهم قائلون بعدميّتها ( سطح، خط ونقطه ) و بيان ذلك ( وجودي بودن سطح ... ) ان الطرف و ان كان نهاية لذى الطرف و النهاية عدميّة لكنه ( طرف ) ليس نفس النهاية بل ما به النهاية اذ هو ( طرف ) امر ينتهى به الشي‌ء ( ذي طرف ) فهو ( طرف ) امر وجودى متصف بالعدمى ( نهايت ) و ليس فى نفسه بعدمى و الى هذا اشار ( خواجه ) بقوله‌ و ليست الاطراف اعداما و ان اتصفت بها ( اعدام ) مع نوع من الاضافة فان النهاية عدميّة لكنها متصفة بالإضافة الى ذى النهاية و ليست بنفس الاضافة الا ترى ان السطح امر ينتهى و ينقطع به الجسم فالانتهاء و الانقطاع عدمى متصف بالإضافة الى الجسم و كذا الخطّ و النقطة

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo