درس شوارق - استاد حشمت پور

توجيه دو بيني وتك بيني :

معترض : اگر جسم در مقابل ما قرار گيرد، يكي دور وديگري نزديك، هرگاه چشمان متمركز باشد روي يكي از اجسام وديگري را هم ببنيم آنچه را كه متمركز نگاه مي كنيم يكي مي بينيم وآن را كه غير متمر كز نگاه مي كنيم دوتا مي بينيم واين با هيچ يك از دوتوجيه ساز گار نيست.

لاهيجي : آلت بصر هر چه كه باشد، چه عصب مجوف باشد وچه روح بخاري، هرچند ذاتاً يكي باشد به اعتبار مي تواند دوتا شود؛ مثلاً سهم يا روح بخاري كه يك شبح را مي فرستد با همان روح بخاري وسهم وقت كه شبح ديگر را مي فرستد بلحاظ آلت بودن فرق مي كند. پس آلت كه يك شبح را مي رساند به قوه اي باصره با آلت كه دوتا شبح را مي فرستد به قوه اي باصره فرق دارد، به همين جهت لازم نمي كه يك چيز هم مستقيم باشد وهم معوج ويا هم ملتف باشد وهم غير ملتف.

سوال : آيا مي توانيم در حيوانات حاسه اي داشته باشيم كه در انسان آن حاسه را نداشته باشيم؟

جواب : انسان رتبه اش بالاتر از حيوان است ولذا نمي شود حاسه اي در حيوان باشد ولي در انسان نباشد، بعبارت ديگر مرتبه اي حسي انسان بالاتر از مرتبه اي حسي حيوان است ولذا بعيد است كه حاسه اي در حيوان باشد ولي در انسان آن حاسه وجود نداشته باشد ( واينكه موجودات عقلي حاسه ندارد به اين جهت است كه اين موجودات مرتبه اي وجودي شان بالاتر است نه مرتبه اي حسي شان ولي انسان نسبت به حيوان مرتبه اي حسي شان بالاتر است. )

تبصره : واقعيت اين است كه دليل بر اين مطلب وجود ندارد ولذا شيخ هم مي گويد بعيد است، نه اينكه مستدل باشد.

متن : فان قيل اذا كان قدامنا جسمان قريب و بعيد بحيث لا يحجب الاوّل الثانى فاذا جمعنا النظر ( نگاه مان را متمركز كنيم ) على ايّهما كان ( به هركدام از دور ونزديك كه باشد )، بحيث كانا لا ننظر الى غيره فانا نراه ( يكي از دور و يا نزديك را ) واحدا و نرى الاخر ( كه نظر را جمع نكرده ايم ) اثنين. فلو كان السّبب ( سبب تك بيني ودو بيني ) ما ذكروه لما امكن ذلك ( كه يكي از دوجسم را يكي وديگري را دوتا ببنيم ) و الا لزم ان يكون الآلة المؤدية للشبح معوّجة و مستقيمة او متحركة و ساكنة معا فى حالة واحدة و يرد ذلك على اصحاب الشعاع أيضا حيث يلزم تعدد السّهمين و اتحادهما معا فى حالة واحدة.

قلنا الآلةُ المؤديةُ باعتبار تاديتها لشَبحٍ غيرها ( آلت موديه ) باعتبار تاديتها لشبحٍ اخر فان كلّا منهما مخروط على حدة فالمعوّج ( فالمنفتل ن.ب ) فى الحقيقة غير المستقيم و المتحرّك غير الساكن و المتعدد غير المتحد فلا اشكال على شي‌ء من المذهبين ( مذهب خروج شعاع ومذهب انطباع ). فهذا هو الكلام فى الحواس الظاهرة و هى كما عرفت خمس بالاستقراء و بعيد ان يكون لحيوان ما لا تكون هذه الحاسة للانسان مع كمال مرتبته فى الوجود