< فهرست دروس

درس شوارق - استاد حشمت پور

91/08/17

بسم الله الرحمن الرحیم

 گفته شد كه تعريف نفس كه دركلام خواجه آمده تعريف نفس ارضي است، صورت معدني وهمين طور نفس فلكي توسط قيد آلي از آن خارج مي شود، امّا مقصود خواجه از اين بيان تعريف نفس ارضي نيست، بلكه نفس انساني است. پس بايد به دوسوال پاسخ گفته شود، يكي اينكه چطور مقصود خواجه از تعريف فقط تعريف نفس انساني است نه همه اي نفوس ارضي وديگر آنكه اگر مقصودش تعريف نفس انساني است چرا تعريف را عام آوده است.
 براي سوال اوّل دوپاسخ ذكر شده، يكي اينكه دراين فصل چنانچه درآينده مي آيد فقط به بحث درنفس انساني مي پر دازد، دوّم به اين دليل كه درعنوان فصل جواهر مجرده آمده كه برنفس انساني انطباق دارد.
 وجه اينكه تعريف را عام آورده اين است كه مصنف خواسته جنس را بياورد كه شامل هر سه نفس ارضي مي شود، وفائده اش عام است، چرا كه با اضافه نمودن قيود هرسه نفس ارضي ـ نفس نباتي، نفس حيواني ونفس انساني ـ روشن مي شود.
 باتوجه به افعال كه از نفوس ارضي صادر مي شود، مي توانيم به سه نحو هريك از سه نفس را تعريف كنيم :
 الف) يكي اينكه درتعريف هريك از نفوس جنس را بياوريم با تمام قيود كه درهريك از نفوس است، ودرتعريف نفس نباتي بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي الي يغتذي، ينمو ويولد، درتعريف نفس حيواني بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي الي يغتذي، ينمو، يولد، يحس ويتحرك ودرتعريف نفس انساني بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي آلي يغتذي، ينمو، يولد، يحس، يتحرك و يتعقل.
 ب) دوّم اينكه فقط خصوصيات هركدام از نفوس را با جنس بياوريم، چرا كه هرگاه خاص آمد عام را درخود دارد مثلا وقتي كه حس وحركت باشد تغذيه وتنميه و... هم است وهرگاه تعقل باشد حس وحركت هم است. پس مي تواينم درتعريف نفس نباتي بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي آلي يغتذي، ينمو ويولد، درتعريف نفس حيواني بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي آلي يحس ويتحرك ودرتعريف نفس انساني بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي آلي يتعقل .
 ج) سوّم آنكه به همان صورت اجمال واندماجي كه در بيان مصنف آمده بگوييم كه كمال اوّل لجسم طبيعي آلي ذي حياه بالقوه كه ذي حياه بالقوه هم درنبات است هم درحيوان وهم درانسان.
 دراين تعريف توجه به دومطلب لازم است، يكي اينكه ذي الحيات بالقوه قيد جسم طبيعي است نه كمال؛ چرا كه جسم طبيعي كه قابل نفس است كمال بالقوه دارد وقت كه نفس را پذيرفت حياتش بالفعل مي شود ولي بالعرض. ديگر آنكه مراد از حيات مطلق حيات است كه شامل نفس نباتي هم مي شود، نه حيات حسي وادراكي كه مخصوص حيوانات است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo