درس خارج اصول استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: ملازمات عقلیّه/ غیر مستقلّات عقلیّه/ مسئله دوّم: مسأله مقدّمه واجب

اشکال اوّل بر جواب سوّم از طرف محقّق نائینی:

محقّق نائینی درباره‌ی جواب سوّم، سه مدّعا دارند.

مدّعای اوّل: تعمیم اشکال به شرط متقدّم به صورت مطلق، صحیح نیست. یعنی در نظر محقّق خراسانی، انفکاک بین شرط متقدّم و مشروط مثل انفکاک بین مشروط و شرط متأخّر، مورد اشکال است. مدّعا این است که تعمیم اشکال به صورت مطلق، به شرط متقدّم صحیح نیست.

دلیل:

انفکاک بین جزء اخیر علّت تامّه و معلول بالضرورة باطل است بخاطر اینکه شأن جزء اخیر، تأثیر فعلی است و انفکاک بین شیئی که شأن او تأثیر فعلی است و بین اثر آن شیئ، معقول نیست و لذا شرط دو صورت دارد.

الف: گاهی شرط، در جایگاه جزء اخیر علّت تامّه قرار دارد. در این صورت، انفکاک بین شرط و اثر و به بیان دیگر، تقدّم زمانی شرط بر اثر، معقول نیست. مثل موت موصی نسبت به ملکیّت موصیٰ له.

ب: گاهی شرط، در جایگاه جزء اخیر علّت تامّه قرار ندارد. در این صورت، انفکاک بین شرط و اثر بدون مانع است چون شأن شرط در این صورت، تأثیر فعلی نیست بلکه شأن شرط، تمهید زمینه برای تأثیر بقیّه اجزاء علّت تامّه است. مثل عاقل بودن موصی در حین وصیّت.