درس خارج فقه استاد قادر حیدری‌فسائی

موضوع: کتاب الطهارة/نجاسات/خون غیر حیوان

قال المحقّق صاحب العروة: و کذا ما کان من غیر الحیوان کالموجود تحت الاحجار عند قتل سیّد الشهداء ارواحناه فداه.

مقدّمه اوّل: فتوای صاحب عروه.

خون غیر حیوان، طاهر است. مثل خونی که هنگام شهادت حضرت سیّد الشهداء ارواحناه فداه در زیر احجار یافت شد.

(و مثل خونی که خداوند در زمان فرعون برای اثبات حقّانیّت حضرت موسی علی نبیّنا و علیه الصّلوة و السّلام نازل فرمودند. در دو آیه زیر اشاره به این خون شده است.

الف: آیه‌ی ۱۳۳ از سوره‌ی اعراف: فارسلنا علیهم الطّوفان و الجراد و القمّل و الضّفادع و الدّم .......

ب: آیه ۱۰۱ از سوره‌ی اسراء: و لقد آتینا موسیٰ تسع آیات بیّنات ......

توجّه باشد که دم در آیه‌ی اوّل و دم در ضمن تسع آیات در آیه‌ی دوّم، در صورتی مثال برای خون غیر حیوان است که مراد از دم، دم رعاف نباشد.)

مقدّمه دوّم: تبدیل فتویٰ به سؤال.

سؤال: آیا خون غیر حیوان، طاهر است؟

با حفظ این دو مقدّمه، مراحل استنباط حکم خون غیر حیوان عبارت است از:

مرحله‌ی اوّل: موضوع شناسی بدوی.

موضوع در سؤال فوق، خون غیر حیوان است. مفاد خون و حیوان، معلوم است و لذا این موضوع مرکّب احتیاج به موضوع شناسی ندارد.

توجّه باشد که معنای حقیقی دم، مایع احمری است (غالباً) که در حیوان وجود دارد که این مایع از اجزاء خاصّه تشکیل شده و قوام حیوان به آن است و لذا استعمال دم در مایع احمر در غیر حیوان از قبیل استعمال مجازی مسامحی است. قال المحقّق الخوئی فی التعلیقة: لاحتمال ان یکون الدّم اسماً لخصوص المایع الاحمر المتکوّن فی خصوص الحیوان دون ما خرج من الشّجر او نزل من السّماء و نحوهما فاطلاق الدّم علی مثلهما (النّازل من السّماء و الموجود تحت الاحجار عند قتل سیّد الشهداء علیه السّلام) اطلاق مسامحی للمشابهة فی اللون (التنقیح ج۲ ص۱۰).

مرحله‌ی دوّم: رجوع به آیات.

این مسأله، فاقد آیات الاحکام است. چون آیات مربوط به دم، انصراف قطعی از دم غیر حیوان و به دم حیوان دارد و بر فرض شکّ، اصالة الحقیقة که از اصول مرادیّه عقلائیه است، مانع از حمل آیات بر دم غیر حیوان است.