موضوع: ارکان نظام خانواده

خلاصه: بحث به تهیه فهرست جامع رسید که در 14 محور عرضه شد. همچنین ضرورت تعریف خانواده و وجود بیان در مورد مفهوم خانواده در کلام شارع بیان شد.

ارکان نظام خانواده:

    • عقد مهمترین رکن در تشکیل خانواده است. عقد محقق عُلقه زوجیت است و این اولین مرحله ایجاد رابطه زوجیت می‌باشد و آثار مترتب بر عُلقه زوجیت معمولا محقق می‌شود به گونه‌ایی که بعد عقد اگر یک نفر رحلت کرد اولین اثر ارث در ازدواج دائم است، و وجوب نفقه بر مرد و وجوب تمکین بر زوجه از جمله آثاری است که به مجرّد اجرای عقد محقق می‌شود

    • صلاحیت شرعی و قانونی زوجین که قبل از عقد باید محقق شود.

این‌ها ارکان اصلی هستند و مباحثی مثل انتخاب همسر و خواستگاری که در واقعیت وجود دارد و احکام دارند ولی این‌ موارد رکن نیستند.

بین ارکان و اجزا فرق است؛ عقد رکن است و عقد نافذ عقدی است که طرفین شرایط اجرای عقد را داشته باشند بقیه مباحث تشکیل خانواده در حکم اجزاء هستند.

مراحل تشکیل خانواده از قبل خواستگاری و انتخاب است که شامل بررسی و تحقیق است؛ برای این اعمال روایات و آیات داریم در بحث مشورت و انتخاب روایت آمده است و در این روایات تدیّن و اخلاق ملاک است و این سفارشات دالّ بر نظر داشتن بر این موارد است.

در اسلام برای بعد خواستگاری تا دخول که تحقق ازدواج است آداب خاص و برنامه کامل وجود دارد که با نگاهی متوجه می‌شویم که یک منظومه جامع است؛ این همه آداب در حقیقت با اینکه معامله است ولی رنگ عبادت به آن داده شده است و بُعد معنوی در آن تقویت شده است و فقط بُعد جنسی نیست و لذا آداب خاصی برای نزدیکی و وقت خاص قرار داده شده و حتی زمانی را حرام کرده است، این‌ها همه دال بر احتیاط شارع برای بدست‌ آوردن نسلی پاک قرار داده است.

در بحث پیش‌رو اگر بخواهیم فقط فقهی بحث کنیم باید کار علما را تکرار کنیم؛‌ ولی بهتر است که کلیه موارد تشکیل خانواده مورد دقت قرار بگیرد و بحث شود، در این زمینه می‌بینیم که تکریم و احترام زوجین در همه مراحل مدّ نظر شارع بوده، و در روایت داریم بهترین زنان کسانی است که مهرشان سبک و اخلاقشان بالا باشد، ولی امروزه برای ثُبات خانواده مهر را سنگین می‌کنند و این مقابل توصیه شارع است. این سختگیری‌ها رغبت در ازدواج را از بین می‌برد، در نتیجه ازدواج نابود می‌شود. در حالی که شارع با تسهیل مهر عمل ازدواج را فراوان و پر بار می‌کند.

هماهنگی بین هدف و وسیله نشان از وجود نظام است وقتی توصیه به سبکی مهریه دارد و از طرفی به مرد توصیه شده تا رفاه خانواده را فراهم کند.

شروط تعجیزی را خیلی از فقها باطل می‌دانند، ولی فقیه می‌تواند در این امر دخالت کند و اعمال محدودیت کند.

ما در بحث خانواده بین مجموعه آداب واحکام الزامی جمع می‌کنیم و این کار در کتب حدیثی اتفاق افتاده و کار جدیدی نیست دلیل اینکار وابستگی این دو به هم هستند گاهی مستحبی تأثیر در عاقبت و آینده فرد دارد.

فصل‌های بحث تشکیل خانواده:

    • تعریف تشکیل خانواده

    • اهمیت تشکیل خانواده

    • مقدمات تشکیل که دو جور است: مقدماتی که در خارج محقق می‌شود مثل رغبت و آمادگی روحی و جسمی، مقدمات تکوینی و تشریعی که می‌توان هر دو را بحث کرد.

    • روش تشکیل:‌ دو صورت است:‌ الف- در تشکیل هر منطقه عُرف خاص برای خواستگاری دارد این بحث فقهی نیست بلکه بحث اجتماعی می‌باشد.

    • بحث از شرایط عقد و متعاقدین و زوجین و موانع تشکیل تا روش صحیح بدست آید، منظور از روش همین است و مباحث ریز و نحوه إعمال شرایط و موانع مورد نظر نیست.

الآن در نقطه‌ایی هستیم که قواینن کشور با توجه به فقه طراحی شده در حقوق مدنی و خصوصی و خواستگاری را مورد دقت قرار داده‌اند، برای مثال هدایایی رد و بدل می‌شود و یا هزینه‌های بعد جواب ردّ دادن در خواستگاری به عهده کیست؟ و آیا امکان مطالبه خسارت وجود دارد یا نه؟

این مباحث را بر اساس مبانی فقهی مطرح کرده‌اند هر چند در فقه نیامده ولی در حقوق بحث شده است. و لذا مناسب است که قوانین مدنی رو مورد دقت قرار دهیم این مطلوب است هر چند در کتب فقهی نیامده!!

در بررسی بحث تشکیل خانواده به دنبال همه احکام و آداب هستیم تا نگاه جامع بدست آید به لحاظ اینکه در واقعیت خارجی کاری را انجام می‌دهند که می‌تواند مورد دقت فقیه باشد مثل خواستگاری، نتیجه این نگاه اینست که اصول و حواشی در این بحث معلوم می‌شود، و اصول مکتب اهل بیت(ع) بدست آید و ما بقی مباحث به عُرف هر منطقه مربوط است.